Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 17–25/2015
z 12 marca 2015 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


Krucha psyche

O roli lekarza POZ we wstępnym rozpoznawaniu psychoz i zaburzeń osobowości z prof. dr. hab. n. med. Tadeuszem Parnowskim, kierownikiem II Kliniki Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, rozmawia Barbara Jagas.



Barbara Jagas: Jak wstępnie odróżnić psychopatię od psychozy? Przychodzi pacjent do lekarza i...

Tadeusz Parnowski: Najlepiej to zrobić na podstawie wywiadu, choć to niełatwe. W psychopatii pacjent ma zaburzoną strukturę osobowości, psychoza zaś to choroba psychiczna, która pojawia się dosyć nagle w formie objawów urojeniowych, destabilizując życie i inwalidyzując chorego. Wymaga leczenia i pod jego wpływem ustępuje. Osobę z urojeniami należy więc odesłać do psychiatry. Przypomnijmy tylko, że psychopatia to stara nazwa, nie stosuje się jej obecnie, bo stygmatyzuje ludzi; w klasyfikacjach międzynarodowych (np. ICD-10) obecna jest jako rozpoznanie zaburzeń osobowości.

B.J.: Jakie obecnie wyróżniamy najważniejsze psychozy?


T.P.:
Do chorób psychicznych należą: schizofrenia, choroba afektywna – dawniej psychoza maniakalno-depresyjna, a w języku staropolskim psychoza szałowo-posępnicza i paranoja – jej cechą zasadniczą jest idea nadwartościowa.

B.J.: Co oznacza to określenie?


T.P.:
Idea nadwartościowa zaprząta umysł i życie człowieka oraz podporządkowuje jej każde działanie. Wiele znanych osób miało paranoiczną strukturę osobowości, np. Hitler i Stalin.

B.J.: Tacy ludzie u władzy krzyczą: „Ja uzdrowię świat!”


T.P.: To dobry przykład. Ale są też osobnicy z paranoją wynalazczą. Wtedy taki człowiek uważa, że stworzył genialny wynalazek, na przykład na zabezpieczenie ziemi przed przegrzaniem albo okręt niezatapialny...

B.J.: Co się dzieje w umyśle takiego chorego?


T.P.: Chory odrzuca wszelką krytykę, opinie naukowców, którzy zbadali jego projekt. Potem jest przeświadczony, że powstał przeciwko niemu spisek pomiędzy uczonymi, którzy nie chcą dopuścić do wdrożenia tego wynalazku, ale nie ze względów merytorycznych... mimo że wiedzą, że projekt jest błyskotliwy, lecz uniemożliwiają jego realizację, bo sami tego nie wymyślili. Paranoicy właśnie tak funkcjonują, coś tam wymyślą i wierzą, że to się da przeprowadzić, nie biorąc pod uwagę ani przeszkód, ani żadnej krytyki. Taki paranoik występuje potem do różnych centralnych urzędów, że taki to a taki prześladuje go, bo pisze negatywne opinie. A przecież jest to wyrażenie tylko oceny obiektywnej. Ale nie, paranoik interpretuje to tak, że to jest celowe, że ktoś chce mu zaszkodzić. Odwołuje się do coraz wyższych władz, a brak akceptacji potwierdza istnienie spisku przeciwko niemu. Bywały także sytuacje fizycznego zaatakowania „osób odpowiedzialnych”, według chorego, za podejmowanie negatywnych decyzji. Takie rzeczy się zdarzały.

B.J.: Ludzie z tego typu zaburzeniami charakteryzują się sztywnością psychiki, prawda?

T.P.:: Tak, jak najbardziej. Idea nadwartościowa jest głównym napędem myślenia i działań chorych. Odrzucają wszystkie negatywne oceny, niezgodne z ich myśleniem…

B.J.: Tzw. ludzie sukcesu podobnie się zachowują, idą po trupach...

T.P.: Bo następuje psychopatyzacja społeczeństwa.

B.J.: W związku z modą na sukces?

T.P.: Tak, w związku z modą na sukces. Bo współcześnie nie liczy się człowiek i relacja, tylko mój własny cel.

B.J.: Paranoja nie jest uleczalna?

T.P.: Jest zaleczalna... w tym sensie, że zmniejsza się komponenta afektywna, emocjonalna. Chorzy z paranoją uspokajają się pod wpływem leków. Bo na zachowanie składa się przecież kilka elementów: myślenie (intelekt), emocje, które to myślenie stymulują i potem działanie. Jeżeli któryś z elementów znika, to nie ma problemu z takim człowiekiem. Bo nawet jeśli coś wymyśli, to nie chce mu się nic robić.

B.J.: Kiedyś na Uniwersytecie Warszawskim uczyłam się o innych chorobach psychicznych.

T.P.: Była jeszcze kiedyś parafrenia, ale zaczęto dyskutować nad tym, czy warto coś takiego wyodrębniać. Parafrenia to jest paranoja z omamami, zespół ten zaszeregowano do innych psychoz. Była też psychoza schizoafektywna – czyli z obrazem podobnym do schizofrenii, ale która przebiega podobnie do zaburzeń afektywnych. Ale pod nazwą „psychozy” mieszczą się też zaburzenia świadomości, co jest zupełnie inną jakością. Bo klasyczne psychozy są chorobami psychiki. A zaburzenia świadomości są tak naprawdę stanem somatycznym.

B.J.: No właśnie... Czyli trudno w związku z tym odróżnić psychotyków od niepsychotyków.

T.P.: To nie są psychotycy, ale osoby z zaburzeniami świadomości. Chociaż w sensie klasyfikacyjnym te schorzenia znajdują się w grupie psychoz.

B.J.: Jakie to są psychozy i jednocześnie niepsychozy?

T.P.: Na przykład delirium tremens jest psychozą charakteryzującą się zaburzeniami świadomości występującą po odstawieniu alkoholu u osób uzależnionych. Następnie mamy psychozy osób starszych, które mało spożywają płynów i są w związku z tym odwodnione. Psychozy u osób zatrutych używkami. Psychozy u osób nadużywających leków... Albowiem psychozy w zaburzeniach świadomości – to są nagłe stany, zwykle krótkie i ostre, z bardzo bogatymi objawami – omamami wzrokowymi, słuchowymi. To są te inne psychozy, somatogenne.

B.J.: Czy rośnie nam liczba psychotyków i psychopatów, i dlatego my, lekarze, powinniśmy być bardziej czujni?

T.P.: Rośnie częstość zaburzeń osobowości, czyli więcej mamy w społeczeństwie „psychopatów”. A tymczasem rozpowszechnienie psychoz i osób cierpiących z ich powodu kształtuje się na tym samym poziomie, obejmując 1 proc. społeczeństwa. Chociaż w Polsce jest to więcej niż 1 proc.

B.J.: Jak to należy rozumieć?

T.P.: Bo mamy Narodowy Fundusz Zdrowia (śmiech). NFZ daje pieniądze na różne zarejestrowane leki w różnych chorobach. Jeżeli więc mamy pacjenta, który nie ma klarownego obrazu klinicznego, to w normalnych warunkach lekarz potraktowałby go opisowo i napisał, np. otępienie naczyniopochodne. Ale nie może tak postąpić, aby nie narazić pacjenta na dodatkowe koszty, woli więc wpisać otępienie alzheimerowskie, czyli szerszą jednostkę chorobową, by pacjent nie musiał w 100 proc. płacić za lek. Tak samo w początkowym epizodzie depresji wpisujemy chorobę afektywną, aby pacjent mniej płacił.

B.J.: Czyli dopasowujemy ogólny stan pacjenta do tego, ile kosztuje lek. Jednym słowem, na odwrót... Teraz zapytam o coś innego. Kiedyś mi Pan powiedział, że praktycznie każdy człowiek może zachorować na chorobę psychiczną, czyli dostać psychozy. Bardzo mnie to wtedy zaskoczyło. Czy dalej Pan tak sądzi, zgodnie z najnowszą wiedzą?

T.P.: Nie wycofuję się z tego. Bo rzecz polega na tym, że na zewnątrz prezentujemy się jak zlepiony monolit, ale tak naprawdę jesteśmy elastyczną, ruchliwą strukturą, która ma swoje silne i słabe miejsca. I właśnie te słabe miejsca nazywają się podatnością na... I właśnie na co – tego nie wiemy. Ani pani, ani ja.

B.J.: Nie rozumiem...

T.P.: Żyjemy ze słabościami, które mamy zakodowane na skutek mutacji naszych genów. Ale nasz garnitur genetyczny poza odziedziczeniem różnych podatności (słabości) od rodziców zmienia się w czasie życia. Bo dochodzi do mutacji przypadkowych – np. pod wpływem czynników toksycznych ze strony środowiska. Jeśli się pani czymś zatruje, to może ulec mutacji jakiś pojedynczy gen, bo zostanie uszkodzony przez czynnik toksyczny.

B.J.: Rzeczywiście, nie jesteśmy w stanie tego uchwycić.

T.P.: I na razie nie potrafimy tej mutacji odwrócić, bo musielibyśmy dobrze posługiwać się inżynierią genetyczną i manipulować w chromosomach czy genach na poziomie podstawowym, a to oznaczałoby zastępowanie jednych aminokwasów w łańcuchu DNA, drugimi...

B.J.: A teraz wracamy do psychiatrii. Każdy wiek ma swoją psychozę?

T.P.: Przeważnie. Na przykład schizofrenia występuje głównie u 20–25–latków, czasem u 15–latków. Ale zdarzają się też schizofrenie o późnym początku – po 40 r.ż. czy też o bardzo późnym początku po 60.

B.J.: Czy wśród ludzi władzy występują raczej psychotycy czy psychopaci, czyli ci z zaburzeniami osobowości?

T.P.: Częściej z różnymi typami zaburzeń osobowości... ale też mogą być ludzie z osobowością paranoiczną – chwiejni emocjonalnie. Jeżeli pacjent ma ustawione jakoś swoje emocje, myślenie, intelekt i myśli tak: „żyje mi się dobrze, mam swoje pomysły życiowe, które lubię, cenię i cieszę się z nich, moje relacje z ludźmi są dobre, bo oni są w sumie mili, a jak nie, to ich omijam i nie ma problemu”. Taki sposób podejścia do życia świadczy o zdrowej osobowości, z niskim poziomem lęku, a co oznacza, że różne mechanizmy obronne przed lękiem sprawnie u takiej osoby działają, że jest ona życzliwa, dobrze się porozumiewa na poziomie emocjonalnym, ma dobrze rozwinięte struktury emocjonalne, nie pozwala sobie na wybuchy agresji, drażliwość, gniew, ale też i zaleganie złości, jeśli je uruchamia to tylko stosownie do sytuacji. To jest ta normalna osobowość, czyli równowaga pomiędzy intelektem, emocjami i reakcjami – zachowaniem. Równowaga i adekwatność.

B.J.: W końcu zrozumiałam, gdzie jest norma. A czy ludzie wybitni są zdrowi?

T.P.: Musimy sobie wyobrazić krzywą Gaussa. Pamięta pani? Co jest normalne? Czy normalne jest to, co w większości, czy normalna jest taka rozszerzona większość? Czy jeszcze obniżymy poprzeczkę i będziemy mieli inne osoby. W starożytnej Grecji pastuszkowie chodzili pasać kozy i rozmawiali z bogami, grali tym bogom. I co? I nic! Byli normalni.

B.J.: No właśnie.

T.P.: Im większa presja i lepkość społeczna, czyli im bardziej zależymy od ludzi, tym większe ma znaczenie to, jaki jest ten człowiek. I wtedy ta bariera normalności i nienormalności idzie bardzo wysoko do góry albo bardzo się obniża. Jeśli obniżymy sobie tę barierę, to mówimy, że wszyscy są normalni, nie ma w ogóle zaburzonych osobowości. Co więcej, antypsychiatrzy mówili: nie ma psychoz.

B.J.: Ja też tak sądziłam jako studentka pedagogiki i psychologii.

T.P.: Człowiek normalny, u którego równowaga intelektualna, emocjonalna i „dążeniowa” jest zwyczajna, ma dobrze zakodowane mechanizmy ochronne przed lękiem, czyli poziom lęku ma w normie, to nie interesuje go osiąganie władzy, np. w polityce; zajmuje się czymś wartościowym co go interesuje i służy nie tylko jemu, ale także innym. Oczywiście, chciałby dobrze zarabiać, ale nie ma z tego powodu potrzeby wchodzenia w konflikty, które spowodują, że będą go obmawiali za plecami, pokazywali zdjęcia w telewizji, a jeszcze do tego obrzucali jakimś błotem.




Najpopularniejsze artykuły

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.

Najlepsze systemy opieki zdrowotnej na świecie

W jednych rankingach wygrywają europejskie systemy, w innych – zwłaszcza efektywności – dalekowschodnie tygrysy azjatyckie. Większość z tych najlepszych łączy współpłacenie za usługi przez pacjenta, zazwyczaj 30% kosztów. Opisujemy liderów. Polska zajmuje bardzo odległe miejsca w rankingach.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Czy NFZ może zbankrutować?

Formalnie absolutnie nie, publiczny płatnik zbankrutować nie może. Fundusz bez wątpienia znalazł się w poważnych kłopotach. Jest jednak jedna dobra wiadomość: nareszcie mówi się o tym otwarcie.

10 000 kroków dziennie? To mit!

Odkąd pamiętam, 10 000 kroków było złotym standardem chodzenia. To jest to, do czego powinniśmy dążyć każdego dnia, aby osiągnąć (rzekomo) optymalny poziom zdrowia. Stało się to domyślnym celem większości naszych monitorów kroków i (czasami nieosiągalną) linią mety naszych dni. I chociaż wszyscy wspólnie zdecydowaliśmy, że 10 000 to idealna dzienna liczba do osiągnięcia, to skąd się ona w ogóle wzięła? Kto zdecydował, że jest to liczba, do której powinniśmy dążyć? A co ważniejsze, czy jest to mit, czy naprawdę potrzebujemy 10 000 kroków dziennie, aby osiągnąć zdrowie i dobre samopoczucie?

Leki, patenty i przymusowe licencje

W nowych przepisach przygotowanych przez Komisję Europejską zaproponowano wydłużenie monopolu lekom, które odpowiedzą na najpilniejsze potrzeby zdrowotne. Ma to zachęcić firmy farmaceutyczne do ich produkcji. Jednocześnie Komisja proponuje wprowadzenie przymusowego udzielenia licencji innej firmie na produkcję chronionego leku, jeśli posiadacz patentu nie będzie w stanie dostarczyć go w odpowiedniej ilości w sytuacjach kryzysowych.

Zdrowa tarczyca, czyli wszystko, co powinniśmy wiedzieć o goitrogenach

Z dr. n. med. Markiem Derkaczem, specjalistą chorób wewnętrznych, diabetologiem oraz endokrynologiem, wieloletnim pracownikiem Kliniki Endokrynologii, a wcześniej Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rozmawia Antoni Król.

Kamica żółciowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kamica żółciowa to schorzenie, które dotyka około 20% populacji. Jest to najczęstsza przyczyna hospitalizacji związanych z układem pokarmowym. Charakteryzuje się występowaniem złogów w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych. Niektórzy pacjenci nie doświadczają żadnych objawów, inni cierpią z powodu ataku kolki żółciowej i innych powikłań.

Osteotomia okołopanewkowa sposobem Ganza zamiast endoprotezy

Dysplazja biodra to najczęstsza wada wrodzona narządu ruchu. W Polsce na sto urodzonych dzieci ma ją czworo. W Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym pod kierownictwem dr. Jarosława Felusia przeprowadzane są operacje, które likwidują ból i kupują pacjentom z tą wadą czas, odsuwając konieczność wymiany stawu biodrowego na endoprotezę.

Soczewki dla astygmatyków – jak działają i jak je dopasować?

Astygmatyzm to jedna z najczęstszych wad wzroku, która może znacząco wpływać na jakość widzenia. Na szczęście nowoczesne rozwiązania optyczne, takie jak soczewki toryczne, pozwalają skutecznie korygować tę wadę. Jak działają soczewki dla astygmatyków i na co zwrócić uwagę podczas ich wyboru? Oto wszystko, co warto wiedzieć na ten temat.

Zdrowie dzieci i młodzieży – czy potrzebna jest nowa strategia?

To jedno z pytań, na które starali się znaleźć odpowiedź eksperci biorący udział w II Kongresie Zdrowia Dzieci i Młodzieży, jaki odbył się 29 sierpnia w Warszawie. Odpowiedź jest, w sumie, prosta: potrzebujemy strategii z realnymi narzędziami jej wdrażania.

Dobra polisa na życie — na co zwrócić uwagę?

Ubezpieczenie na życie to zabezpieczenie finansowe w trudnych chwilach. Zapewnia wsparcie w przypadku nieszczęśliwego wypadku lub śmierci ubezpieczonego. Aby polisa dobrze spełniała swoją funkcję i gwarantowała pomoc, niezbędne jest gruntowne sprawdzenie jej warunków. Jeśli chcesz wiedzieć, na czym dokładnie powinieneś się skupić — przeczytaj ten tekst!

Jakie badania profilaktyczne są zalecane po 40. roku życia?

Po 40. roku życia wzrasta ryzyka wielu chorób przewlekłych. Badania profilaktyczne pozwalają wykryć wczesne symptomy chorób, które często rozwijają się bezobjawowo. Profilaktyka zdrowotna po 40. roku życia koncentruje się przede wszystkim na wykryciu chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, cukrzycy oraz innych problemów zdrowotnych związanych ze starzeniem się organizmu.




bot