Stuknij na okładkę, aby przejść do spisu treści tego wydania

Niewidzialna ręka rynku

Andrzej Sośnierz

Na początku marca odbył się w Katowicach czwarty już Kongres Wyzwań Zdrowotnych. Jak zwykle była to okazja do wymiany poglądów na temat problemów organizacyjnych, finansowych i medycznych, z jakimi przychodzi borykać się uczestnikom systemu ochrony zdrowia w Polsce i z tego punktu widzenia kongres można uznać za udany. Naprawdę byłem zaskoczony niezwykle trafnymi diagnozami i ocenami tego, co się obecnie dzieje w polskim systemie ochrony zdrowia. Jednak wychodziłem ze zjazdu w niezwykle pesymistycznym nastroju, bo kongres z całą ostrością uświadomił mi, jak wielki jest rozziew pomiędzy wiedzą o tym, co się w dzieje w naszym kraju a podejmowanymi działaniami i decyzjami. Pisałem o tym już wcześniej, a kongres tylko to, niestety, potwierdził: różnica pomiędzy teorią, wiedzą a praktyką coraz bardziej się pogłębia. Ktoś może powiedzieć, że nie ma co panikować. Przecież wszystko jakoś się toczy. Pacjenci jakoś są leczeni, pieniądze NFZ wypłaca, a pracownicy ochrony zdrowia nawet nieźle zarabiają. Skąd więc pesymizm? Ano stąd, że systemy państwowe powinny być zbudowane i powinny funkcjonować zgodnie z jakąś logiką. Tymczasem nasz system opieki zdrowotnej staje się coraz bardziej niezrozumiały dla wszystkich jego uczestników, tj. zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego, a sterowanie nim staje się coraz trudniejsze. Uczestnicy panelu o finansowaniu wynagrodzeń jak jeden mąż stwierdzili, że dezintegracja w tym zakresie jest już tak duża, że dyrektorzy tylko w niewielkim stopniu mogą posługiwać się podstawowym narzędziem, którym są wynagrodzenia. Centralne decyzje w zakresie wynagrodzeń dla różnych grup zawodowych spowodowały, że dyrekcje stały się tylko przekaźnikiem pieniędzy, a w kierowanych przez nich placówkach związek pomiędzy pracą, jej jakością, uciążliwością czy umiejętnościami potrzebnymi do jej wykonywania ulega coraz większemu rozerwaniu. W czasie różnych dyskusji pojawiały się też wypowiedzi negatywnie odnoszące się do tzw. niewidzialnej ręki rynku. Można było odnieść wrażenie, że niektórzy dyskutanci chcieliby wyeliminować działanie tej „ręki” z obszaru ochrony zdrowia. Próbę wyeliminowania mechanizmów rynkowych z obszaru ochrony zdrowia mógłbym przyrównać do próby wyeliminowania z naszego życia prawa ciążenia. Czy się nam to podoba, czy nie – prawa rynku funkcjonują i tylko od nas zależy, jak się nimi posłużymy i co dzięki temu osiągniemy. Same prawa rynku nie zbudują nam żadnego systemu opieki zdrowotnej, ale projektowanie systemu wbrew tym prawom skazane jest na porażkę. I z taką porażką mamy obecnie do czynienia. Nie kto inny, lecz ministrowie zaprzeczający prawom rynku otwierają np. prywatne przychodnie lekarskie, a przecież pomysł o tym, że taka przychodnia ma sens podsunął im właśnie rynek i braki na nim. Próbując skłonić rezydentów za pomocą wyższego wynagrodzenia do kształcenia się w specjalnościach tzw. deficytowych, ministrowie liczą na zadziałanie mechanizmu rynkowego. To, że lekarze, którzy wyjechali z Polski, ciągle jeszcze do Polski nie wracają, to również wynik działania mechanizmów rynkowych. W tym miejscu chcę zwrócić uwagę, że wartością rynkową jest nie tylko pieniądz, ale w szerszym rozumieniu także poczucie bezpieczeństwa, stabilność, warunki pracy. To wszystko się liczy na rynku, kiedy ktoś podejmuje decyzję. Dlatego stoję na stanowisku, że nie należy walczyć z prawami funkcjonującymi na rynku, lecz należy świadomie i w sposób przemyślany te prawa stosować. Działanie wbrew tym prawom może spowodować jedynie coraz większą dezintegrację systemu, tak jak działanie bez uwzględniania prawa ciążenia prędzej czy później doprowadzi do upadku.

Najpopularniejsze artykuły