Stuknij na okładkę, aby przejść do spisu treści tego wydania

Inne spojrzenie

Lekarze-Polacy z zagranicy o przemianach w polskiej ochronie zdrowia

Zbigniew Kostecki, Ewa Teslar, Andrzej Sosnowski, Janusz Piątkowski

Kiszone ogórki
Dr Zbigniew Kostecki, prezes Polskiego Towarzystwa Medycznego w Niemczech

Zmiany, które obecnie dokonują się w Polsce, na pewno idą w dobrym kierunku, natomiast – podzielam tu zdanie dużej liczby kolegów z Polski – były źle przygotowane. Takich rewolucyjnych przemian nie należało wprowadzać od razu i za jednym zamachem. Od początku, także na tych łamach, proponowałem, żeby nie dokonywać totalnego przejścia z finansowania budżetowego na kasowe, tylko żeby zrobić to w przedziale kilku lat. To znaczy: w pierwszym roku państwo płaci 100 proc., w drugim 80, w trzecim 50, w czwartym 30 i wówczas system przechyla się w drugą stronę.
Nie podobają mi się kontrakty polskich lekarzy rodzinnych, polegające na wykupywaniu świadczeń dla pacjentów, bez względu na stan ich zdrowia. Jeżeli lekarz rodzinny ma dwa tysiące pacjentów i dostaje za to ryczałt, to znaczy, że obowiązuje stara zasada: czy się stoi, czy się leży, tyle samo się należy. U nas jeszcze oblicza się punkty, nie wiem jednak, czy Niemcy w trakcie swojej reformy, która też w dużej mierze sprowadza się do ograniczania gwarantowanych świadczeń, nie dojdą do wniosku, że zamiast bawić się w liczenie każdej porady i każdego badania, lepiej powiedzieć: macie parę tysięcy pacjentów, należy się za każdego po tyle a tyle marek – i po kłopocie.
Zauważyłem, że reforma w Polsce jest wprowadzana tak różnie, jak różni są ludzie. A więc w jednych kasach mechanizm w miarę funkcjonuje, w innych działa bardzo słabo, a w niektórych jeszcze gorzej. Oczywiście, zależy od fachowości i uczciwości pracujących w kasach menedżerów, którzy mają bardzo wysokie pensje, choć – moim zdaniem – nie zawsze na nie zasługują. Ta reforma jest trudna i łatwo ją krytykować; nie jestem jej przeciwnikiem, ale jako realista uważam, że można było ją przeprowadzić lepiej. Jeden z największych błędów polegał na odwlekaniu: gdyby udało się ją wprowadzić Mazowieckiemu, sytuacja byłaby obecnie o wiele łatwiejsza. A jaka jest dziś? Myślę, że nie było i nie ma innej drogi. Będzie to się jeszcze długo, długo kisiło, ale mogą z tego wyjść dobre kiszone ogórki.
Problemów jest wiele: mało pieniędzy, a coraz większe wymogi, stale wzrastająca świadomość społeczna. Medycyna będzie, niestety, coraz droższa i najwyższy czas, żeby politycy mieli odwagę powiedzieć społeczeństwu, że medycyna musi być dla biednych i dla bogatych, dlatego że taka istnieje już prawie w całym świecie. To jest bardzo trudne i przykre stwierdzenie, ale skoro się pozwala ludziom mieć różne samochody, od luksusowych za 150 tys. marek w Niemczech i droższych, do takich za 12 tys. marek, to trzeba również pozwolić na różne ubezpieczenia zdrowotne.
To jest bardzo niepopularne stwierdzenie, także w Niemczech, ale i w Polsce zaczyna się powoli rozumieć, że nie ma innej metody. Jeżeli ktoś nic nie płaci do społecznego worka, z którego powstają środki kasy chorych, a żąda wydatków rzędu setek tysięcy marek za nowoczesne leczenie, to nie jest to wówczas, jak mówią Niemcy, Rechtstadt – państwo prawa. Bo jeżeli ktoś za nic dostaje wszystko, a ktoś inny za solidną opłatę otrzymuje tyle samo, względnie czasami nawet mniej, no to przestańmy się oszukiwać: tu nie ma praw, tutaj ktoś na kogoś pracuje!
Myślę, że w Polsce można wyjść z impasu głoszeniem bardzo prostej zasady: skoro mamy kapitalizm, to nie próbujmy wciąż go modernizować według socjalistycznej nuty. I przestańmy się ciągle powoływać na sprawiedliwość społeczną, której nie było, nie ma i chyba nigdy nie będzie.


Rodzinny nie znaczy superspecjalista
Dr Ewa Teslar, prezes Stowarzyszenia Lekarzy Polskiego Pochodzenia we Francji, wiceprezes Federacji Polskich Organizacji Medycznych na Obczyźnie

W naszym stowarzyszeniu zorganizowaliśmy w październiku br. konferencję o reformie ochrony zdrowia w Polsce i we Francji. Dotychczas polską służbą zdrowia interesowały się we Francji tylko izby lekarskie, które przesadnie się obawiają, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej miejscowy rynek zaleje fala lekarzy z krajów Europy Wschodniej, którzy mają prawo wykonywania zawodu, np. w Polsce. Tutejsze izby lekarskie lękają się, że może to być dla rynku pracy moment krytyczny i pracują nad tym, jak zachować dotychczasowe miejsca pracy w poszczególnych krajach UE.
We wspomnianej konferencji, którą zorganizowaliśmy jako stowarzyszenie, uczestniczyli przedstawiciele francuskiego ministerstwa zdrowia, menedżerowie z kas chorych i inne wpływowe osobistości z branży zdrowotnej. Opisując im zmiany zachodzące w Polsce,wykorzystaliśmy nasze kontakty oficjalne i prywatne ze światem medycznym w kraju. Pierwsza konkluzja z tego bardzo ciekawego spotkania była taka, że reformę w Polsce trzeba było przeprowadzić jak najszybciej, gdyż przez wiele lat była odwlekana. Zrobiono ją tak, jak pozwalały na to różne uwarunkowania, trzeba więc rozwiązać mnóstwo problemów, by nowy system zaczął efektywnie działać. Muszę przyznać, że jak się na te zmiany patrzy z zewnątrz, to rzeczywistość wydaje się o wiele bardziej pozytywna niż być może jest w rzeczywistości. Wiadomo, że niemal wszyscy Polacy strasznie teraz narzekają na złe przygotowanie reformy i codzienne kłopoty z uzyskiwaniem świadczeń zdrowotnych, ale tak naprawdę, co by nie było, trzeba dalej iść po wyznaczonej już linii.
Jestem lekarzem rodzinnym i psychoanalitykiem, mam liczne kontakty z lekarzami rodzinnymi w Polsce, m.in. z dr. Lukasem w Zabrzu, dr. Windakiem w Krakowie i z dr. Roślewskim w Szczecinie. Wprowadzanie intytucji lekarza rodzinnego w Polsce jest absolutnie właściwe, bo lekarz musi być blisko pacjentów, nawet mieszkać blisko ludzi, którzy go potrzebują.
Trzeba zmienić dość nagminne przyzwyczajenie Polaków do korzystania z porad specjalistów w błahych nawet przypadkach. Myślę, że niepotrzebnie powstało jednak trochę nieporozumień: lekarz rodzinny w Polsce powinien oczywiście być świetnie wyszkolony, nie powinien jednak uchodzić za jakiegoś superspecjalistę, który miałby sobie samodzielnie radzić niemal ze wszystkimi problemami swych pacjentów. Taką jego nieprawdziwą wizję mogła kształtować przeprowadzona przed kilku laty akcja wyposażania gabinetów pierwszych lekarzy rodzinnych w Polsce w drogi, luksusowy sprzęt i aparaturę ze środków Phare.
Od pewnego czasu próbujemy wprowadzić wymianę lekarzy rodzinnych między miastami polskimi i francuskimi, nie po to jednak, by jedna strona narzucała drugiej jakieś modele, tylko żeby wzajemnie się uczyć i korzystać z doświadczeń.

Wyjście z lasu
Dr Andrzej Sosnowski, kardiochirurg ze szpitala w Leicester w Wlk. Brytanii

Szczęście, że zmiany wreszcie wdrożono, natomiast jak je wprowadzono – o tym można by dyskutować bez końca. Myślę, że największą słabością obecnego rządu jest public relation – kontakt z obywatelami i konsumentami, żeby im wytłumaczyć nie tylko zasady, ale potrzebę i kierunek zmian.
Z moich kontaktów z kolegami lekarzami w kraju wynika, że nie interesowali się oni dostatecznie wprowadzanymi zmianami – były przypadki, że ja, mieszkając za granicą, wiedziałem na ten temat więcej niż oni. Myślę, że są to zaszłości z Peerelu, kiedy to tzw. szary obywatel podchodził obojętnie do tego, co robił rząd, bo nie miał na to żadnego wpływu. Jedna z różnic między przeszłością a teraźniejszością polega na tym, że teraz można protestować, więc wszyscy raczej protestują, niż starają się zmieniać siebie i otoczenie, by sprostać wymogom czasu.
Największy paradoks obecnej sytuacji to fakt, że przy powszechnych narzekaniach nikt nie stwierdza oczywistej prawdy, iż tak jak było przedtem, dalej już być nie mogło. Że jakkolwiek teraz jest źle, to przedtem było jeszcze gorzej, i że trwanie w dawnych strukturach i przy nie zmienionych zasadach doprowadzić mogło do zupełnego rozkładu służby zdrowia – dziwię się zresztą, że nie doprowadziło wcześniej.
Uważam, że kierunek reform jest dobry. Przede wszystkim, po raz pierwszy będzie wiadomo, ile kosztuje ochrona zdrowia. Oczywiście, wytyka się występujące braki. Ale prawda jest taka, że pieniędzy brakowało zawsze, tylko przedtem było to na różne sposoby ukrywane. Poza tym przez kilkadziesiąt lat w zasadzie nie można było nawet mówić o tym, że czegoś brakuje.
Pieniądze, które są obecnie przeznaczane na służbę zdrowia, nie pochodzą tylko i wyłącznie z budżetu, jak było przedtem. I to jest pierwszy krok do postępu. Pracuję w Anglii, gdzie służba zdrowia finansowana z budżetu załamuje się i według mnie załamie się bardzo szybko. Jest to służba zdrowia taka jaką mieliśmy kiedyś w Peerelu, z tym że oczywiście w warunkach ekonomii zachodniej trzyma się dłużej i działa lepiej. Niemniej brytyjska służba zdrowia przeżywa obecnie ogromny kryzys i jej globalne wyniki działania są katastrofalnie niskie w stosunku do tego, co było wcześniej.
Uważam, że nie możemy oceniać reformy w Polsce na podstawie podawania pojedynczych przykładów nieudaczności czy zupełnej głupoty. Na efekty należy cierpliwie poczekać.
Z politycznego punktu widzenia trzeba naprawdę podziwiać rząd, który zdobył się na wprowadzenie tak radykalnej reformy. W Anglii już od dawna wiadomo, że ludzie mają dość obecnego systemu, który tak naprawdę nie działa, ale żaden rząd nie ma odwagi, by go zreformować. Nie można bowiem wprowadzić odczuwalnej poprawy w okresie jednej kadencji parlamentu, więc każdy rząd, który myśli o przeprowadzeniu reformy w ochronie zdrowia, zdaje sobie sprawę, że zanim uzyska pozytywne wyniki zmian, ściągnie na siebie społeczne niezadowolenie. A ponieważ zdrowie dotyczy każdego, rząd, który zdecyduje się na reformę systemu, może stracić popularność i upaść.
Obecnie z sondaży opinii publicznej w Polsce wynika, że w następnych wyborach zwycięży lewica. Myślę jednak, że jeśli tak się stanie, to przecież w końcu ludzie zrozumieją, że oni byli długo przy władzy i mieli znacznie większy komfort rządzenia niż obecna koalicja, jednak nie wprowadzili żadnych głębszych reform. Tłumaczenie, że nie był przygotowany grunt i nie nadszedł jeszcze wówczas czas na reformę służby zdrowia jest bzdurą, bo jeśli ktoś zabłądziwszy w lesie poznał kierunek wyjścia, to będąc przy zdrowych zmysłach nie powie: jeszcze trochę pobłądzę, nabiorę sił i dopiero potem wyjdę.

Samochód bez kierowcy
Dr med. Janusz Piątkowski de Grzymała, chirurg i flebolog z Gevelsbergu

Jestem zdania, że w Polsce brakuje możliwości wykonawczych. Myślę zarówno o przepisach wykonawczych dotyczących funkcjonowania kas chorych, jak i przede wszystkim o kadrze, która by te kasy właściwie poprowadziła. Nie wiem, skąd się rekrutuje fachowców, ale myślę, że z dawnych struktur zozowskich.
Kiedy w 1991 r. zaczęto organizować system kas chorych na terenie byłej NRD, to struktury i całe prawo przejęto z RFN, a trzon kadry stanowili urzędnicy zatrudnieni wcześniej w kasach chorych w zachodnich landach. Płacono im przez 6 lat podwójne wynagrodzenie w stosunku do tego, które pobierali w Niemczech Zachodnich i przez ten czas byli w stanie zbudować prężną organizację kas chorych, która obecnie działa bez zastrzeżeń. Bardzo duży dyficyt kas chorych w landach wschodnich spowodowany jest tylko i wyłącznie błędami polityków.
Struktury kasowe to bardzo skomplikowane mechanizmy, których nie da się stworzyć jedną ustawą i wdrożyć perfekcyjnie w ciągu kilku miesięcy.
Udzielane usługi medyczne muszą być ściśle zdefiniowane i racjonowane. W dzisiejszych czasach nieracjonowana służba zdrowia jest jak rozpędzony samochód bez kierowcy, który musi się rozbić. Obecnie medycyna w bardzo wielu dziedzinach ma prawie nieograniczone możliwości i udostępnienie każdemu członkowi kasy chorych nieograniczonego dostępu do wszelakich beneficjów jest ekonomiczną niemożliwością.
Racjonowanie powinno być usankcjonowane przez czynniki polityczne. Najważniejsze jest określenie koszyka świadczeń podstawowych, które należą się każdemu pacjentowi i co do których nie można powiedzieć "nie ma". Niestety, taki koszyk nie został jeszcze wprowadzony w Niemczech, oczywiście z powodów politycznych – i jest to największy problem tutejszej ochrony zdrowia. Myślę natomiast, że w Polsce jest to możliwe do wprowadzenia. Tutaj pacjent wie, że np. ze skaleczeniem lub zwichniętą nogą trzeba iść do pogotowia lub do ośrodka zdrowia, gdzie zostanie obsłużony za darmo. Ale na przykład pacjentka z żylakami najczęściej nie idzie do przychodni, tylko szuka prywatnego specjalisty od żył. Byłoby więc sensowne, żeby nie wprowadzać leczenia żylaków kończyn dolnych do koszyka świadczeń gwarantowanych. To tylko przykład jeden z wielu, ale chyba typowy.
Moim zdaniem, w Polsce należy przyjąć system angielski, polegający na tym, że pewne świadczenia mogą być udzielane osobie ubezpieczonej tylko wtedy, jeżeli spełnia ona kryterium wieku. Chodzi tutaj m.in. o dializę, bypassy sercowe, przeszczepy czy protezy stawów biodrowych, których to operacji w Anglii nie wykonuje się nieodpłatnie chorym powyżej 65. roku życia. Tylko pacjenci ubezpieczeni dodatkowo, prywatnie, mają prawo do tych świadczeń bez opłat.
Racjonowanie świadczeń zdrowotnych jest chyba obecnie niezbędne. Jeżeli nie zostanie to w Polsce głośno powiedziane, to trzeba będzie zakładać bypassy sercowe osiemdziesięciolatkom, żeby przedłużyć im życie o pół roku, mimo że będzie to kosztować np. 200 czy 300 tys. złotych. Naturalnie, brzmi to bezwzględnie i cynicznie, i moja wypowiedź sama w sobie jest, ktoś by powiedział, nielekarska. Nie wolno jednak pozostawiać wszystkich trudnych decyzji i wyborów lekarzom. W nowoczesnych demokracjach, do których należy Polska, pewne bolesne problemy muszą być uregulowane i usankcjonowane prawnie.

Najpopularniejsze artykuły