Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 3–4/2001
z 11 stycznia 2001 r.
>>> Wyszukiwarka leków refundowanych

Ostre zapalenia ucha środkowego u dzieci

Teresa Oleniacz

Zapalenia uszu u dzieci, zwłaszcza zaś ostre zapalenie ucha środkowego (ozuś), jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. Ocenia się, że 65% dzieci do 2. r. ż. przebywa jeden epizod zapalenia ucha środkowego, a około 30% zapada na nie więcej niż trzy razy. Szczyt zachorowań występuje między 6. a 18. miesiącem życia, a częstotliwość obniża się po 7. r. ż. W około 90% przypadków ostre zapalenie ucha poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych i występuje w chłodnych porach roku.


Fot. Thinkstock

Najważniejszą drogą zakażenia przestrzeni ucha środkowego jest zakażenie wstępujące z jamy nosowo-gardłowej przez trąbkę słuchową; zakażenie krwiopochodne jest znacznie rzadsze. Zasadnicze znaczenie dla tak częstego występowania ozuś w dzieciństwie mają czynniki anatomiczne i immunologiczne. Refluksowi treści z nosogardzieli do ucha sprzyja krótka, szeroka, poziomo przebiegająca trąbka słuchowa ze stale otwartym ujściem gardłowym, ze skłonnością do zaburzeń funkcji wynikającą z wiotkości elementów chrzęstnych jej budowy. Rozwojowi zapalenia sprzyja niedojrzałość dziecięcego systemu immunologicznego.

Dodatkowymi czynnikami ryzyka wystąpienia ozuś są: sztuczne karmienie w okresie niemowlęcym, uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, ekspozycja na dym tytoniowy, alergia, nieprawidłowości anatomiczne podniebienia, przerost migdałków, zapalenie zatok obocznych nosa, płeć męska, uwarunkowania genetyczne.

Etiologia

Przyczyną ostrego zapalenia ucha w 70% przypadków jest zakażenie bakteryjne: Streptococcus pneumoniae (30-40%), Haemophilus influenzae (20-30%), Moraxella catarrhalis (10%). Rzadziej izolowane są: Streptococcus pyogenes gr. A, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa. Wzrasta natomiast rola bakterii atypowych: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae.

Warto podkreślić, że wśród najczęstszych patogenów powodujących ozuś wzrasta liczba szczepów opornych na antybiotyki ß-laktamowe. Zakażenie wirusowe jest odpowiedzialne za około 30% przypadków ozuś (głównie wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, rhinowirusy). Istnieją także przypadki mieszanej wirusowo-bakteryjnej etiologii zakażenia, charakteryzujące się zazwyczaj uporczywym przebiegiem.

Obraz kliniczny

Objawy podmiotowe zależą od wieku dziecka. U dzieci do 2. r. ż. dominują objawy ogólne: gorączka, niepokój, zaburzenia snu, niechęć do ssania, wymioty, czasem biegunka. Starsze dzieci skarżą się na: ból ucha (pulsujący, nasilający się w nocy, w pozycji leżącej), niedosłuch, szum uszny. Często jednym z pierwszych objawów ozuś jest wyciek z ucha, gdy dochodzi do samoistnej perforacji błony bębenkowej.

Podstawą rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe pozwalające uniknąć pomyłek diagnostycznych oraz monitorować przebieg choroby.

Obraz otoskopowy zależy od nasilenia stanu zapalnego. Zmiany w błonie bębenkowej obejmują:


Badanie otoskopowe powinno być przeprowadzone także po zakończonym leczeniu ozuś, ponieważ w około 40% przypadków płyn wysiękowy zalega w jamie bębenkowej do miesiąca od zakończenia leczenia, a w około 10% przypadków jest obserwowany po 3 miesiącach.

Diagnostyka różnicowa

Ostre zapalenie ucha wymaga różnicowania ze schorzeniami, których objawem może być także ból ucha.

Ból ucha występuje w przypadkach: zapalenia, urazu lub ciała obcego ucha zewnętrznego; chorób zapalnych gardła i migdałków (także po tonsylektomii), zatok obocznych nosa, ch. zapalnych jamy ustnej, zębów, krtani, szyi (zapalenie węzłów chłonnych), stawu skroniowo-żuchwowego (jest to tzw. otalgia wynikająca ze wspólnego unerwienia czuciowego ucha i ww. okolic); neuralgii licznych nerwów biorących udział w unerwieniu ucha środkowego.

Powikłania ozuś

W związku z powszechnym stosowaniem antybiotyków w leczeniu ozuś, znacznie zmalała liczba powikłań i zmieniły one nieco swój charakter. Obecnie rzadko występują powikłania wewnątrzczaszkowe, jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu lub móżdżku, zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej.

Częściej spotykane są powikłania wewnątrzskroniowe: zapalenie wyrostka sutkowatego, niedowład lub porażenie obwodowe n. twarzowego, zapalenie ucha wewnętrznego.

Najczęstszym spotykanym obecnie powikłaniem ozuś jest utrzymujący się niedosłuch przewodzeniowy, spowodowany zaleganiem płynu w jamie bębenkowej.

Leczenie

Podstawową metodą leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego jest antybiotykoterapia uzupełniona stosowaniem leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i obkurczających błonę śluzową nosa, jeżeli współistnieją objawy nieżytu nosa. W piśmiennictwie z ostatnich lat coraz częściej pojawiają się wątpliwości, czy w każdym przypadku ostrego zapalenia ucha u dzieci konieczne jest stosowanie antybiotyku. Wątpliwości wynikają ze spostrzeżeń, że w części przypadków może wystąpić samoistne ustąpienie stanu zapalnego. Dlatego możliwe są następujące metody postępowania:


Antybiotykiem pierwszego rzutu w leczeniu ozuś jest amoksycylina podana w dawce 50-80 mg/kg/dobę. Lek ten można zastosować jako leczenie początkowe w łagodnie przebiegającym, epizodycznym ozuś u dzieci powyżej 6. m. ż. Nie powinien być stosowany do leczenia postaci septycznych zapalenia ucha oraz u noworodków i niemowląt poniżej 3. m. ż. Wówczas najlepiej podać parenteralnie cefalosporynę III generacji, zwłaszcza cefotaksym.

Leczeniem alternatywnym do amoksycyliny, stosowanym przy braku jej skuteczności lub w nawracającym ozuś, są:


Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci coraz częściej leczone jest przez lekarza pediatrę lub lekarza rodzinnego. W przypadku ciężkiego, septycznego przebiegu choroby, braku poprawy po 48-72 godzinnym leczeniu, jeżeli obraz otoskopowy wskazuje na grożącą samoistną perforację, w przewlekającym się lub nawracającym ozuś, w rozpoczynających się powikłaniach oraz we wszystkich przypadkach trudności diagnostycznych – wskazana jest konsultacja laryngologiczna. Laryngolog w ww. przypadkach musi rozważyć wykonanie paracentezy z ewentualnym pobraniem materiału do badania bakteriologicznego.

W 10-14 dni po zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego należy przeprowadzić badanie słuchu orientacyjne, a w razie wątpliwości – audiometryczne.


Autorka:
dr n. med. Teresa Oleniacz; Zakład Audiologii, Foniatrii i Laryngologii IP-CZD Warszawa




Najpopularniejsze artykuły

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

10 000 kroków dziennie? To mit!

Odkąd pamiętam, 10 000 kroków było złotym standardem chodzenia. To jest to, do czego powinniśmy dążyć każdego dnia, aby osiągnąć (rzekomo) optymalny poziom zdrowia. Stało się to domyślnym celem większości naszych monitorów kroków i (czasami nieosiągalną) linią mety naszych dni. I chociaż wszyscy wspólnie zdecydowaliśmy, że 10 000 to idealna dzienna liczba do osiągnięcia, to skąd się ona w ogóle wzięła? Kto zdecydował, że jest to liczba, do której powinniśmy dążyć? A co ważniejsze, czy jest to mit, czy naprawdę potrzebujemy 10 000 kroków dziennie, aby osiągnąć zdrowie i dobre samopoczucie?

Najlepsze systemy opieki zdrowotnej na świecie

W jednych rankingach wygrywają europejskie systemy, w innych – zwłaszcza efektywności – dalekowschodnie tygrysy azjatyckie. Większość z tych najlepszych łączy współpłacenie za usługi przez pacjenta, zazwyczaj 30% kosztów. Opisujemy liderów. Polska zajmuje bardzo odległe miejsca w rankingach.

W jakich specjalizacjach brakuje lekarzy? Do jakiego lekarza najtrudniej się dostać?

Problem z dostaniem się do lekarza to dla pacjentów codzienność. Największe kolejki notuje się do specjalistów przyjmujących w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ale w wielu województwach również na prywatne wizyty trzeba czekać kilka tygodni. Sprawdź, jakich specjalizacji poszukują pracodawcy!

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.

Lecytyna sojowa – wszechstronne właściwości i zastosowanie w zdrowiu

Lecytyna sojowa to substancja o szerokim spektrum działania, która od lat znajduje zastosowanie zarówno w medycynie, jak i przemyśle spożywczym. Ten niezwykły związek należący do grupy fosfolipidów pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, będąc podstawowym budulcem błon komórkowych.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Leki, patenty i przymusowe licencje

W nowych przepisach przygotowanych przez Komisję Europejską zaproponowano wydłużenie monopolu lekom, które odpowiedzą na najpilniejsze potrzeby zdrowotne. Ma to zachęcić firmy farmaceutyczne do ich produkcji. Jednocześnie Komisja proponuje wprowadzenie przymusowego udzielenia licencji innej firmie na produkcję chronionego leku, jeśli posiadacz patentu nie będzie w stanie dostarczyć go w odpowiedniej ilości w sytuacjach kryzysowych.

Czy NFZ może zbankrutować?

Formalnie absolutnie nie, publiczny płatnik zbankrutować nie może. Fundusz bez wątpienia znalazł się w poważnych kłopotach. Jest jednak jedna dobra wiadomość: nareszcie mówi się o tym otwarcie.

Wrzody żołądka – objawy i przyczyny. Jakie badania wykonać?

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (potocznie określana również mianem wrzodów żołądka) jest kojarzona przede wszystkim ze stresem – przy czym tak naprawdę ma on niewielkie znaczenie w procesie powstawania tego schorzenia. Jak rozpoznać wrzody żołądka? Gdzie boli brzuch w przebiegu choroby wrzodowej i z jakimi objawami należy zgłosić się do lekarza?

Rola motywacji w skutecznej terapii otyłości

Otyłość to złożony problem zdrowotny, z którym mierzą się miliony ludzi na całym świecie. W obliczu tej epidemii ważnym elementem skutecznej terapii jest motywacja pacjenta. Dowiedz się, jak motywacja wpływa na proces redukcji masy ciała oraz jakie strategie można zastosować, aby ją wzmocnić.

Czy szczoteczka soniczna jest dobra dla osób z aparatem ortodontycznym?

Szczoteczka soniczna to zaawansowane narzędzie do codziennej higieny jamy ustnej, które cieszy się rosnącą popularnością. Jest szczególnie ceniona za swoją skuteczność w usuwaniu płytki nazębnej oraz delikatne, ale efektywne działanie. Ale czy szczoteczka soniczna jest odpowiednia dla osób noszących aparat ortodontyczny? W tym artykule przyjrzymy się zaletom, które sprawiają, że szczoteczka soniczna jest doskonałym wyborem dla osób z aparatem ortodontycznym, oraz podpowiemy, jak prawidłowo jej używać.

Rzeczpospolita bezzębna

Polski trzylatek statystycznie ma aż trzy zepsute zęby. Sześciolatki mają próchnicę częściej niż ich rówieśnicy w Ugandzie i Wietnamie. Na fotelu dentystycznym ani razu w swoim życiu nie usiadł co dziesiąty siedmiolatek. Statystyki dotyczące starszych napawają grozą: 92 proc. nastolatków i 99 proc. dorosłych ma próchnicę. Przeciętny Polak idzie do dentysty wtedy, gdy nie jest w stanie wytrzymać bólu i jest mu już wszystko jedno, gdzie trafi.

Zdrowa tarczyca, czyli wszystko, co powinniśmy wiedzieć o goitrogenach

Z dr. n. med. Markiem Derkaczem, specjalistą chorób wewnętrznych, diabetologiem oraz endokrynologiem, wieloletnim pracownikiem Kliniki Endokrynologii, a wcześniej Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rozmawia Antoni Król.



bot