Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 3–4/2001
z 11 stycznia 2001 r.

Stuknij na okładkę, aby przejść do spisu treści tego wydania

>>> Wyszukiwarka leków refundowanych

Ostre zapalenia ucha środkowego u dzieci

Teresa Oleniacz

Zapalenia uszu u dzieci, zwłaszcza zaś ostre zapalenie ucha środkowego (ozuś), jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. Ocenia się, że 65% dzieci do 2. r. ż. przebywa jeden epizod zapalenia ucha środkowego, a około 30% zapada na nie więcej niż trzy razy. Szczyt zachorowań występuje między 6. a 18. miesiącem życia, a częstotliwość obniża się po 7. r. ż. W około 90% przypadków ostre zapalenie ucha poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych i występuje w chłodnych porach roku.


Fot. Thinkstock

Najważniejszą drogą zakażenia przestrzeni ucha środkowego jest zakażenie wstępujące z jamy nosowo-gardłowej przez trąbkę słuchową; zakażenie krwiopochodne jest znacznie rzadsze. Zasadnicze znaczenie dla tak częstego występowania ozuś w dzieciństwie mają czynniki anatomiczne i immunologiczne. Refluksowi treści z nosogardzieli do ucha sprzyja krótka, szeroka, poziomo przebiegająca trąbka słuchowa ze stale otwartym ujściem gardłowym, ze skłonnością do zaburzeń funkcji wynikającą z wiotkości elementów chrzęstnych jej budowy. Rozwojowi zapalenia sprzyja niedojrzałość dziecięcego systemu immunologicznego.

Dodatkowymi czynnikami ryzyka wystąpienia ozuś są: sztuczne karmienie w okresie niemowlęcym, uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, ekspozycja na dym tytoniowy, alergia, nieprawidłowości anatomiczne podniebienia, przerost migdałków, zapalenie zatok obocznych nosa, płeć męska, uwarunkowania genetyczne.

Etiologia

Przyczyną ostrego zapalenia ucha w 70% przypadków jest zakażenie bakteryjne: Streptococcus pneumoniae (30-40%), Haemophilus influenzae (20-30%), Moraxella catarrhalis (10%). Rzadziej izolowane są: Streptococcus pyogenes gr. A, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa. Wzrasta natomiast rola bakterii atypowych: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae.

Warto podkreślić, że wśród najczęstszych patogenów powodujących ozuś wzrasta liczba szczepów opornych na antybiotyki ß-laktamowe. Zakażenie wirusowe jest odpowiedzialne za około 30% przypadków ozuś (głównie wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, rhinowirusy). Istnieją także przypadki mieszanej wirusowo-bakteryjnej etiologii zakażenia, charakteryzujące się zazwyczaj uporczywym przebiegiem.

Obraz kliniczny

Objawy podmiotowe zależą od wieku dziecka. U dzieci do 2. r. ż. dominują objawy ogólne: gorączka, niepokój, zaburzenia snu, niechęć do ssania, wymioty, czasem biegunka. Starsze dzieci skarżą się na: ból ucha (pulsujący, nasilający się w nocy, w pozycji leżącej), niedosłuch, szum uszny. Często jednym z pierwszych objawów ozuś jest wyciek z ucha, gdy dochodzi do samoistnej perforacji błony bębenkowej.

Podstawą rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe pozwalające uniknąć pomyłek diagnostycznych oraz monitorować przebieg choroby.

Obraz otoskopowy zależy od nasilenia stanu zapalnego. Zmiany w błonie bębenkowej obejmują:


Badanie otoskopowe powinno być przeprowadzone także po zakończonym leczeniu ozuś, ponieważ w około 40% przypadków płyn wysiękowy zalega w jamie bębenkowej do miesiąca od zakończenia leczenia, a w około 10% przypadków jest obserwowany po 3 miesiącach.

Diagnostyka różnicowa

Ostre zapalenie ucha wymaga różnicowania ze schorzeniami, których objawem może być także ból ucha.

Ból ucha występuje w przypadkach: zapalenia, urazu lub ciała obcego ucha zewnętrznego; chorób zapalnych gardła i migdałków (także po tonsylektomii), zatok obocznych nosa, ch. zapalnych jamy ustnej, zębów, krtani, szyi (zapalenie węzłów chłonnych), stawu skroniowo-żuchwowego (jest to tzw. otalgia wynikająca ze wspólnego unerwienia czuciowego ucha i ww. okolic); neuralgii licznych nerwów biorących udział w unerwieniu ucha środkowego.

Powikłania ozuś

W związku z powszechnym stosowaniem antybiotyków w leczeniu ozuś, znacznie zmalała liczba powikłań i zmieniły one nieco swój charakter. Obecnie rzadko występują powikłania wewnątrzczaszkowe, jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu lub móżdżku, zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej.

Częściej spotykane są powikłania wewnątrzskroniowe: zapalenie wyrostka sutkowatego, niedowład lub porażenie obwodowe n. twarzowego, zapalenie ucha wewnętrznego.

Najczęstszym spotykanym obecnie powikłaniem ozuś jest utrzymujący się niedosłuch przewodzeniowy, spowodowany zaleganiem płynu w jamie bębenkowej.

Leczenie

Podstawową metodą leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego jest antybiotykoterapia uzupełniona stosowaniem leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i obkurczających błonę śluzową nosa, jeżeli współistnieją objawy nieżytu nosa. W piśmiennictwie z ostatnich lat coraz częściej pojawiają się wątpliwości, czy w każdym przypadku ostrego zapalenia ucha u dzieci konieczne jest stosowanie antybiotyku. Wątpliwości wynikają ze spostrzeżeń, że w części przypadków może wystąpić samoistne ustąpienie stanu zapalnego. Dlatego możliwe są następujące metody postępowania:


Antybiotykiem pierwszego rzutu w leczeniu ozuś jest amoksycylina podana w dawce 50-80 mg/kg/dobę. Lek ten można zastosować jako leczenie początkowe w łagodnie przebiegającym, epizodycznym ozuś u dzieci powyżej 6. m. ż. Nie powinien być stosowany do leczenia postaci septycznych zapalenia ucha oraz u noworodków i niemowląt poniżej 3. m. ż. Wówczas najlepiej podać parenteralnie cefalosporynę III generacji, zwłaszcza cefotaksym.

Leczeniem alternatywnym do amoksycyliny, stosowanym przy braku jej skuteczności lub w nawracającym ozuś, są:


Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci coraz częściej leczone jest przez lekarza pediatrę lub lekarza rodzinnego. W przypadku ciężkiego, septycznego przebiegu choroby, braku poprawy po 48-72 godzinnym leczeniu, jeżeli obraz otoskopowy wskazuje na grożącą samoistną perforację, w przewlekającym się lub nawracającym ozuś, w rozpoczynających się powikłaniach oraz we wszystkich przypadkach trudności diagnostycznych – wskazana jest konsultacja laryngologiczna. Laryngolog w ww. przypadkach musi rozważyć wykonanie paracentezy z ewentualnym pobraniem materiału do badania bakteriologicznego.

W 10-14 dni po zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego należy przeprowadzić badanie słuchu orientacyjne, a w razie wątpliwości – audiometryczne.


Autorka:
dr n. med. Teresa Oleniacz; Zakład Audiologii, Foniatrii i Laryngologii IP-CZD Warszawa




Najpopularniejsze artykuły

Münchhausen z przeniesieniem

– Pozornie opiekuńcza i kochająca matka opowiada lekarzowi wymyślone objawy choroby swojego dziecka lub fabrykuje nieprawidłowe wyniki jego badań, czasem podaje mu truciznę, głodzi, wywołuje infekcje, a nawet dusi do utraty przytomności. Dla pediatry zespół Münchhausena z przeniesieniem to wyjątkowo trudne wyzwanie – mówi psychiatra prof. Piotr Gałecki, kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.

Leki, patenty i przymusowe licencje

W nowych przepisach przygotowanych przez Komisję Europejską zaproponowano wydłużenie monopolu lekom, które odpowiedzą na najpilniejsze potrzeby zdrowotne. Ma to zachęcić firmy farmaceutyczne do ich produkcji. Jednocześnie Komisja proponuje wprowadzenie przymusowego udzielenia licencji innej firmie na produkcję chronionego leku, jeśli posiadacz patentu nie będzie w stanie dostarczyć go w odpowiedniej ilości w sytuacjach kryzysowych.

Astronomiczne rachunki za leczenie w USA

Co roku w USA ponad pół miliona rodzin ogłasza bankructwo z powodu horrendalnie wysokich rachunków za leczenie. Bo np. samo dostarczenie chorego do szpitala może kosztować nawet pół miliona dolarów! Prezentujemy absurdalnie wysokie rachunki, jakie dostają Amerykanie. I to mimo ustawy, która rok temu miała zlikwidować zjawisko szokująco wysokich faktur.

Leczenie wspomagające w przewlekłym zapaleniu prostaty

Terapia przewlekłego zapalenia stercza zarówno postaci bakteryjnej, jak i niebakteryjnej to duże wyzwanie. Wynika to między innymi ze słabej penetracji antybiotyków do gruczołu krokowego, ale także z faktu utrzymywania się objawów, mimo skutecznego leczenia przeciwbakteryjnego.

Czy Unia zakaże sprzedaży ziół?

Z końcem 2023 roku w całej Unii Europejskiej wejdzie w życie rozporządzenie ograniczające sprzedaż niektórych produktów ziołowych, w których stężenie alkaloidów pirolizydynowych przekroczy ustalone poziomy. Wszystko za sprawą rozporządzenia Komisji Europejskiej 2020/2040 z dnia 11 grudnia 2020 roku zmieniającego rozporządzenie nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów alkaloidów pirolizydynowych w niektórych środkach spożywczych.

Chcę zjednoczyć i uaktywnić diagnostów

Rozmowa z Moniką Pintal-Ślimak, nowo wybraną prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych.

Gdy rozum śpi, budzi się bestia

Likantropia (z gr. lýkos – wilk i ánthropos – człowiek) to wiara w zdolność
przekształcania się ludzi w zwierzęta, zwłaszcza w wilki. Etymologię tego
terminu wywodzi się też od króla Arkadii – Likaona, który, jak opisuje
Owidiusz w Metamorfozach, został przemieniony w wilka, gdyż ośmielił się
podać Zeusowi ludzkie mięso – ciało własnego syna.

ZUS zwraca koszty podróży

Osoby wezwane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do osobistego stawiennictwa na badanie przez lekarza orzecznika, komisję lekarską, konsultanta ZUS często mają do przebycia wiele kilometrów. Przysługuje im jednak prawo do zwrotu kosztów przejazdu. ZUS zwraca osobie wezwanej na badanie do lekarza orzecznika oraz na komisję lekarską koszty przejazdu z miejsca zamieszkania do miejsca wskazanego w wezwaniu i z powrotem. Podstawę prawną stanowi tu Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 31 grudnia 2004 r. (...)

Protonoterapia. Niekończąca się opowieść

Ośrodek protonoterapii w krakowskich Bronowicach kończy w tym roku pięć lat. To ważny moment, bo o leczenie w Krakowie będzie pacjentom łatwiej. To dobra wiadomość. Zła jest taka, że ułatwienia dotyczą tych, którzy mogą za terapię zapłacić.

Miłość w białym fartuchu

Na nocnych dyżurach, w gabinecie USG, magazynie albo w windzie. Najczęściej
między lekarzem a pielęgniarką. Romanse są trwałym elementem szpitalnej rzeczywistości. Dlaczego? Praca w szpitalu jest ciężka – fizycznie i psychicznie. Zwłaszcza na chirurgii. W sytuacjach zagrożenia życia działa się tam szybko, na pełnej adrenalinie, często w nocy albo po nocy nieprzespanej. W takiej atmosferze, pracując ramię w ramię, pielęgniarki zbliżają się do chirurgów. Stają się sobie bliżsi. Muszą sobie wzajemnie ufać i polegać na sobie. Z czasem wiedzą o sobie wszystko. Są partnerami w działaniu. I dlatego często stają się partnerami w łóżku, czasami także w życiu. Gdzie uprawiają seks? Wszędzie, gdzie tylko jest okazja. W dyżurce, w gabinecie USG, w pokoju socjalnym, w łazience, a czasem w pustej sali chorych. Kochankowie dobierają się na dyżury, zazwyczaj nocne, często zamieniają się z kolegami/koleżankami, by być razem. (...)

Neonatologia – specjalizacja holistyczna

O specyfice specjalizacji, którą jest neonatologia, z dr n. med. Beatą Pawlus, lekarz kierującą Oddziałem Neonatologii w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Warszawie oraz konsultant województwa mazowieckiego w dziedzinie neonatologii rozmawia red. Renata Furman.

Mielofibroza choroba o wielu twarzach

Zwykle chorują na nią osoby powyżej 65. roku życia, ale występuje też u trzydziestolatków. Średni czas przeżycia wynosi 5–10 lat, choć niektórzy żyją nawet dwadzieścia. Ale w agresywnej postaci choroby zaledwie 2–3 lata od postawienia rozpoznania.

Mroczna przeszłość psychochirurgii

Psychochirurgia, czyli leczenie chorób psychicznych metodami chirurgicznymi, budzi zwykle nie najlepsze skojarzenia. Po okresie rozkwitu w latach 40. XX wieku, zwieńczonego Nagrodą Nobla, dziedzina ta niemal upadła. rozwój nowoczesnych technik neurochirurgicznych spowodował jednak, że powoli wraca do łask. Za ojca psychochirurgii uważa się portugalskiego lekarza – Egasa Moniza. Jednak pierwsze udokumentowane próby jej zastosowania podjął już w 1891 roku szwajcarski psychiatra – Gottlieb Burckhardt. (...)

Leczenie w przestworzach

Bez względu na okoliczności lekarz zobowiązany jest do udzielenia pierwszej pomocy. Te bywają niekiedy zaskakujące, a czasem nawet oderwane od ziemi. Zdarza się bowiem, że pokład samolotu zamienia się w SOR, a transatlantycki przelot w ostry dyżur. Ratowanie życia w niebie to zawsze wielki wyczyn.

Rzeczpospolita bezzębna

Polski trzylatek statystycznie ma aż trzy zepsute zęby. Sześciolatki mają próchnicę częściej niż ich rówieśnicy w Ugandzie i Wietnamie. Na fotelu dentystycznym ani razu w swoim życiu nie usiadł co dziesiąty siedmiolatek. Statystyki dotyczące starszych napawają grozą: 92 proc. nastolatków i 99 proc. dorosłych ma próchnicę. Przeciętny Polak idzie do dentysty wtedy, gdy nie jest w stanie wytrzymać bólu i jest mu już wszystko jedno, gdzie trafi.



bot