Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 17–25/2014
z 13 marca 2014 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


ANTYBIOTYKI:

Leczenie dżumy cholerą

– Nie mieści mi się w głowie, by, gdy ludzie umierają od zakażeń drobnoustrojów opornych na antybiotyki, wprowadzić w Polsce furaginę bez recepty. O nadużywaniu takich leków i efektach tego mówi prof. Waleria Hryniewicz, kierownik Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej w Narodowym Instytucie Leków, od lat także kierownik programu „Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach” i przewodniczącą Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków.



Krzysztof Boczek: Polski lekarz mieszkający w Nowej Zelandii zapytany, co bardzo różni pracę medyka w Nowej Zelandii od pracy w Polsce, powiedział: używanie antybiotyków. Stanowczo za dużo ich przepisują lekarze w naszym kraju. Pani się z tym zgadza?

Waleria Hryniewicz: Tak, absolutnie. Jeśli spojrzymy na ogólne spożycie antybiotyków w POZ to nie jesteśmy w tym „najlepsi” w Europie – daleko nam do takich krajów jak Grecja, Francja, czy Luksemburg. Zajmujemy miejsca pod koniec pierwszej dziesiątki państw, które najczęściej przepisują antybiotyki. Ale jeszcze dalej mamy do krajów, które najmniej ordynują takich leków, tj. skandynawskich czy Holandii. Przepisujemy za dużo antybiotyków i niestety bardzo chętnie te o szerokim spektrum działania, w sytuacjach, gdy można zaordynować o wąskim. Przykład: zapalenie gardła. Najpierw trzeba by ustalić, czy jest ono bakteryjne. Takie stosunkowo rzadko występują, a u osób powyżej 45. roku życia prawie w ogóle. Ale lekarze błędnie przepisują na zapalenie gardła antybiotyki, lecząc nimi głównie wirusowe zakażenia. Jeśli już mamy do czynienia z bakteryjnym zapaleniem gardła, to powinniśmy podać lek o bardzo wąskim spektrum działania, np. penicylinę lub cefalosporynę I generacji. Takie są zalecenia Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków (NPOA). Tymczasem lekarze podają leki o szerszym spektrum działania, np. amoksycylinę z kwasem klawulanowym albo cefuroksym. To jest zupełnie nieuzasadnione. W dodatku medycy lubią podawać lek, który zawiera inhibitory beta-laktamaz, tymczasem czynnik sprawczy tego zakażenia ich nie wytwarza. W ten sposób lekarze narażają pacjenta na działania niepożądane inhibitorów oraz powodują, że szczepy oporne bakterii łatwiej powstają i szybciej się rozprzestrzeniają.

K.B.: 70–80 proc. recept na antybiotyki przepisują lekarze POZ. O ile powinno ich być mniej, gdyby ordynacje dotyczyły tylko uzasadnionych przypadków?

W.H.: Nie potrafię tego powiedzieć, ale z całą pewnością nadużycia są. Zwłaszcza w przypadku leczenia górnych dróg oddechowych, kiedy to stan chorobowy wytworzyły wirusy. Zajmujemy się właśnie analizą innych, ciekawych danych z NFZ. Szokująco duże są różnice w przepisywaniu antybiotyków w różnych województwach. Chcemy dowiedzieć się, z czego one wynikają.

K.B.: Dlaczego lekarze zbyt często przepisują antybiotyki ogólnie albo te niewłaściwe?

W.H.: Bardzo wiele jest tego powodów. Antybiotykoterapii poświęca się stosunkowo mało miejsca w czasie studiów, a prawie w ogóle w trakcie studiów podyplomowych. Brak też uzupełniania zmieniającej się wiedzy na ten temat. Inna kwestia – wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni, że będziemy mieli coraz nowsze, skuteczniejsze leki. Tymczasem w przypadku antybiotyków to nie jest prawdą. Dodatkowo lekarz ma bardzo mało czasu na dokładne wykonanie prawidłowego wywiadu, nie mówiąc już o zbadaniu pacjenta. Robi to w pośpiechu i często nie potrafi odróżnić zakażenia wirusowego od bakteryjnego. Mamy też stosunkowo niewielką dostępność do diagnostyki mikrobiologicznej, zwłaszcza szybkiej. Na wyniki klasycznych badań czeka się zbyt długo. Jest więc wiele elementów, dla których lekarze zbyt łatwo przepisują antybiotyki.

K.B.: A czy to może być także efekt lobbingu firm farmaceutycznych?

W.H.: Są niedopuszczalne działania promocyjne koncernów. Najbardziej dla mnie niezrozumiałym i nagannym ich efektem jest wprowadzenie furaginy bez recepty. Nie mieści mi się w głowie, by w obecnej sytuacji – kiedy ludzie umierają od zakażeń drobnoustrojów opornych na antybiotyki – to nieprawdopodobne działanie miało miejsce.

K.B.: Jaki procent lekarzy przepisujących antybiotyki wykonuje antybiogramy?

W.H.: Jest na ten temat duża praca oparta na badaniu ankietowym pediatrów, lekarzy rodzinnych i laryngologów dziecięcych. Wynik jest bardzo optymistyczny bowiem około ¾ ankietowanych deklarowało zlecanie badania mikrobiologicznego. Jest wśród lekarzy grupa – głównie młodzi ludzie – która zaczyna korzystać z rekomendacji Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków. Ci bardziej zwracają uwagę na to, co przepisują.

K.B.: Badali państwo, jak często to pacjenci naciskają na lekarzy, by ci zaordynowali im antybiotyki?

W.H.: W naszym badaniu wyszło, że dotyczy to 33 proc. respondentów. Zdaje się, że pacjenci coraz mniej naciskają, a lekarze coraz bardziej dają odpór tym presjom. W ostatnim europejskim badaniu Eurobarometr dotyczącym oporności na antybiotyki wypadliśmy całkiem dobrze – znacznie lepiej niż w badaniu poprzednim. To efekt różnych działań edukacyjnych, wielopoziomowych, wszechstronnych, dla różnych grup zawodowych, społecznych, jakie prowadzimy w ramach Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach.

K.B.: Co, oprócz tego Europejskiego Dnia Wiedzy państwo robią, by zwiększyć tę wiedzę u medyków?

W.H.: Opracowaliśmy cały rekomendacji opartych o EBM (Evidence Based Medicine) zaakceptowanych przez ministra zdrowia. Są dostępne za darmo na naszej stronie (www.antybiotyki.edu.pl – red.). Głównie dla lekarzy POZ – postępowanie diagnostyczne w zakażeniu górnych dróg oddechowych. Także wytyczne dla innych specjalistów: intensywnej terapii, ortopedii, w zakażeniach skóry, tkanki podskórnej, tworzenia szpitalnej polityki antybiotykowej... Teraz przygotowujemy kolejne rekomendacje: w zapaleniu trzustki, otrzewnej, zakażeniu dróg moczowych.

K.B.: Czy Naczelna Izba Lekarska także z Państwem współpracuje w zakresie poszerzania tej wiedzy?

W.H.: Izba? Z nami nie współpracuje. Był raz wywiad, a ostatnio zaproponowano umieszczenie artykułu, ale jedynie dostępnego online, już nie w druku. To są działania niewystarczające.

K.B.: To czego by Pani oczekiwała?

W.H.: Kursów na temat antybiotykoterapii na wszystkich specjalizacjach, zaś po niej wymóg ciągłego nauczania w tym zakresie – zmienność drobnoustrojów wymusza notoryczne zdobywanie wiedzy. Wielu lekarzy, decydentów zdrowia uważa, że oporność na antybiotyki to problem marginalny. Dlaczego? Ponieważ mamy bardzo słabe, niedoskonałe dane nt. śmiertelności, jaką powoduje antybiotykooporność. Pacjenci zazwyczaj umierają na OIOM-ach, a tam śmierć może być przypisana np. niewydolności wielonarządowej, albo „chorobom układu oddechowego”. To nieprecyzyjne dane. Chociaż na poziomie Europy już pojawiły się konkrety – dwa lata temu ECDC opublikowało, że wskutek zakażeń, których już nie można leczyć żadnym antybiotykiem, umiera rocznie 25 tys. obywateli Unii.

K.B.: W materiałach skierowanych do społeczeństwa wymieniają Państwo wiele problemów zdrowotnych, w których nie powinno się stosować antybiotyków (grypy, kaszel, przeziębienia itd.). Czy to znaczy, że ludzie sami siebie często leczą w takich przypadłościach antybiotykami?

W.H.: Pacjenci, jeśli czują się dobrze, to po 4–5 dniach kuracji antybiotykami przerywają ją i rzadko który zaniesie resztę tych leków do apteki, do utylizacji. Bo szkoda, bo może się jeszcze przydać. A kiedy ma podobne objawy albo tak mu się wydaje, to bierze ponownie te pozostałe antybiotyki. To niebezpieczne zjawisko obserwowane jest na całym świecie, także u nas. Polacy mogą też przywozić antybiotyki z zagranicy – na Wschodzie można te leki dostać bez recepty. Niebezpieczeństwo samoleczenia stwarza także furagina dostępna już u nas bez recepty.

K.B.: Czego by sobie Pani życzyła jeśli chodzi o zmniejszenie problemu antybiotykooporności?

W.H.: Pierwsze – by problem oporności był wzięty poważnie przez wszystkich decydentów tworzących politykę refundacyjną, rejestracyjną leków....

K.B.: Czyli głównie NFZ i Ministerstwo Zdrowia...

W.H.: Chylę czoło, bo Fundusz już przy kontraktowaniu usług zaczął zwracać uwagę na problem zakażeń, chociaż to ciągle zbyt mało. Drugie życzenie – inwestowanie w diagnostykę mikrobiologiczną, typu point of care, czyli w to, co lekarz może w gabineciew ykonać. Trzecie – poszukiwanie nowych leków i nowych strategii.

K.B.: A poszerzanie tej wiedzy u lekarzy?

W.H.: Edukacja, edukacja, edukacja – to na wszystkich poziomach. I zawsze.




Najpopularniejsze artykuły

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Tygrys maruder

Gdzie są powiatowe centra zdrowia? Co z lepszą dostępnością do lekarzy geriatrów? A z obietnicą, że pacjent dostanie zwrot kosztów z NFZ, jeśli nie zostanie przyjęty w poradni AOS w ciągu 60 dni? Posłowie PiS skrzętnie wykorzystali „100 dni rządu”, by zasypać Ministerstwo Zdrowia mniej lub bardziej absurdalnymi interpelacjami dotyczącymi stanu realizacji obietnic, złożonych w trakcie kampanii wyborczej. Niepomni, że ich ministrowie i prominentni posłowie w swoim czasie podkreślali, że na realizację obietnic (w zdrowiu na pewno) potrzeba kadencji lub dwóch.

Preludium i pandemiczna fuga

Rozmowa z prof. dr. hab. n. biol. Krzysztofem Pyrciem, wirusologiem, kierownikiem Pracowni Wirusologii w Małopolskim Centrum Biotechnologii Uniwersytetu  Jagiellońskiego (MCB), liderem grupy badawczej Virogenetics, działającej w ramach MCB, należącej do europejskiego konsorcjum DURABLE, które od 2023 r. zrzesza światowej klasy instytuty badań podstawowych i translacyjnych, koordynowane przez Instytut Pasteura w Paryżu. 

52 patogeny pod lupą ECDC

Jest mało prawdopodobne, aby COVID-19 był jedynym globalnym lub paneuropejskim kryzysem zdrowotnym naszego stulecia. Przewidywanie przyszłych ognisk chorób zakaźnych oraz zwiększanie zdolności w zakresie gotowości i reagowania jest konieczne. Co więcej, trendy długoterminowe, takie jak oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe czy zmiany klimatyczne – powiązane ze wzrostem zagrożenia chorobami zakaźnymi na całym świecie i w Europie – stale rosną. A struktury demograficzne społeczeństw Europy, w szczególności starzenie się, prowadzą do większej podatności na zagrożenia zdrowotne. Wymaga to systemowego podejścia opartego na prognozowaniu, uznającego interakcję między zdrowiem ludzi i zwierząt a środowiskiem, opracowania strukturalnych, przyszłościowych rozwiązań.

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Worków z pieniędzmi nie będzie

Jeśli chodzi o nakłady, cały czas jesteśmy w ogonie krajów wysokorozwiniętych. Średnia dla OECD, jeśli chodzi o nakłady łączne, to 9 proc., w Polsce – ok. 6,5 proc. Jeśli chodzi o wydatki publiczne, w zasadzie nie przekraczamy 5 proc. – mówił podczas kongresu Patient Empowerment Jakub Szulc, były wiceminister zdrowia, w maju powołany przez minister Izabelę Leszczynę do zespołu, który ma pracować nad zmianami systemowymi.

Personalizacja szczepień przeciw grypie i strategie poprawy wyszczepialności

– W Polsce głównym problemem jest brak zainteresowania szczepieniami przeciwko grypie. Debata na temat rodzaju szczepionek przeciw grypie i ich porównywanie to temat drugo- planowy. Zwłaszcza że intensywne promowanie nowych preparatów może osłabiać zaufanie do tych już dostępnych – uważa Paweł Grzesiowski, Główny Inspektor Sanitarny. Prof. Robert Flisiak, powołany przez ministrę zdrowia Izabelę Leszczynę na szefa zespołu do spraw monitorowania i oceny zagrożeń związanych z chorobami zakaźnymi, wskazuje, że najważniejsza jest dziś poprawa poziomu wyszczepialności poprzez identyfikację i wdrażanie odpowiednich strategii i kierunków działań.

Misja Rak Płuca

Rak płuca zajmuje pierwsze miejsce pod względem zachoro- walności i umieralności na nowotwory złośliwe na świecie. Także w Polsce jest główną przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych. W czerwcu tego roku Polska Grupa Raka Płuca we współpracy z ponad 10 towarzystwami naukowymi i organizacjami pacjentów działającymi w obszarze medycyny rodzinnej, diagnostyki, chirurgii i onkologii, powołała MISJĘ RAK PŁUCA 2024–2034. Celem działania ma być poprawa efektów opieki nad pacjentami z rakiem płuca.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Brytyjska służba zdrowia dynamicznie rozwija „wirtualne oddziały szpitalne”

Zapewniają one opiekę na poziomie szpitala, ale prowadzoną w przyjaznym otoczeniu – w domu pacjenta. W tym środowisku pacjenci lepiej dochodzą do zdrowia, rzadziej wracają do szpitala, a przede wszystkim to tańsza forma leczenia niż standardowa hospitalizacja. W Wielkiej Brytanii mają już ponad 12 tys. wirtualnych łóżek, a planowanych jest kolejnych 15 tys.

Pigułka dzień po, czyli w oczekiwaniu na zmianę

Już w pierwszych tygodniach urzędowania minister zdrowia Izabela Leszczyna ogłosiła program „Bezpieczna, świadoma ja”, czyli – pakiet rozwiązań dla kobiet, związanych przede wszystkim ze zdrowiem prokreacyjnym. Po kilku miesiącach można byłoby już zacząć stawiać pytania o stan realizacji… gdyby było o co pytać.

Klimat stawia nowe wyzwania zdrowotne

Globalna zmiana klimatu stała się jednym z najbardziej widocznych problemów środowiskowych XXI wieku. Od zdjęć niedźwiedzi polarnych przyczepionych do topniejących kier lodowych na Alasce po wyschnięte i popękane pola uprawne rozciągające się aż po horyzont w Afryce – obrazy ekologicznych skutków zmian klimatycznych stały się częścią naszej wspólnej świadomości. Rzadko jednak skutki zmian klimatycznych są wyrażane w kategoriach rzeczywistych i potencjalnych kosztów życia i cierpienia ludzkiego.

Kamica żółciowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kamica żółciowa to schorzenie, które dotyka około 20% populacji. Jest to najczęstsza przyczyna hospitalizacji związanych z układem pokarmowym. Charakteryzuje się występowaniem złogów w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych. Niektórzy pacjenci nie doświadczają żadnych objawów, inni cierpią z powodu ataku kolki żółciowej i innych powikłań.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

Dobra polisa na życie — na co zwrócić uwagę?

Ubezpieczenie na życie to zabezpieczenie finansowe w trudnych chwilach. Zapewnia wsparcie w przypadku nieszczęśliwego wypadku lub śmierci ubezpieczonego. Aby polisa dobrze spełniała swoją funkcję i gwarantowała pomoc, niezbędne jest gruntowne sprawdzenie jej warunków. Jeśli chcesz wiedzieć, na czym dokładnie powinieneś się skupić — przeczytaj ten tekst!

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.




bot