Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 43–50/2019
z 13 czerwca 2019 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


Leczenie cukrzycy typu 2: Polska na końcu Europy

Justyna Grzechocińska

Dla większości dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 2 dostępność finansowa rekomendowanych leków innych niż metformina jest nierealna. W jak dramatycznej sytuacji stawia to polskich pacjentów, którzy zgodnie z European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (2016) powinni otrzymywać inhibitory SGLT2, ponieważ te znacznie zmniejszają śmiertelność z powodów sercowo-naczyniowych, śmiertelność całkowitą i hospitalizację z powodu niewydolności serca bez poważnych działań niepożądanych.





W Warszawie odbył się tegoroczny CEE Diabetes Policy Summit organizowany przez International Diabetes Federation Europe. Szczyt od 2015 roku jest kontynuacją inicjatywy International Diabetes Federation, The World Heart Federation i Primary Care Diabetes Europe (PCDE) mającej na celu wczesne zapobieganie, wykrywanie, kontrolę i wczesny dostęp do właściwych interwencji w cukrzycy. Zgromadził czołowych ekspertów, praktyków i przedstawicieli pacjentów z Europy Środkowej i Wschodniej w celu wymiany doświadczeń w zakresie kształtowania polityki opieki nad pacjentem z cukrzycą.

Wnioski, jakie płyną z warszawskiego wydarzenia, nie napawają optymizmem polskich lekarzy i pacjentów. Podczas gdy w Europie Środkowej i Wschodniej w ciągu ostatniej dekady odnotowano wyraźny postęp w terapii osób chorych na cukrzycę, to sytuacja w naszym kraju wydaje się mocno odstawać od tego, co jest standardem w podobnych nam krajach.

Niestety, dla większości dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 2 dostępność finansowa rekomendowanych leków innych niż metformina jest nierealna. W jak dramatycznej sytuacji stawia to polskich pacjentów, którzy zgodnie z European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (2016) powinni otrzymywać inhibitory SGLT2, ponieważ te znacznie zmniejszają śmiertelność z powodów sercowo-naczyniowych, śmiertelność całkowitą i hospitalizację z powodu niewydolności serca bez poważnych działań niepożądanych.

Do tych wytycznych odniósł się podczas CEE Diabetes Policy Summit prof. Davor Miličić z Chorwacji, przypominając, że inhibitory SGLT2 należy rozważyć na wczesnym etapie leczenia choroby. Opisane leczenie, zgodne z wytycznymi i najlepszą praktyką lekarską, jest refundowane w większości krajów europejskich. Wytyczne te zyskały swoje odbicie w chorwackich rekomendacjach leczenia i od 2016 roku pacjenci mają dostęp do refundowanych flozyn – w kraju, który poza Bułgarią dysponuje najmniejszą kwotą na leczenie 1 pacjenta.


Jest nadzieja i chęci, brakuje narzędzi

O ile ogólne i indywidualne cele leczenia cukrzycy są znane lekarzom dzięki wytycznym Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, to możliwość ich osiągania przez wielu pacjentów jest bardzo utrudniona lub wręcz niemożliwa ze względu na brak realnego dostępu do narzędzi służących terapii. Narzędzia, których brak – co podkreślają zarówno lekarze, jak i przede wszystkim pacjenci – to system edukacji diabetologicznej dla chorych na cukrzycę typu 2, a także brak refundacji nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych dla chorych o określonych wskazaniach klinicznych do ich stosowania. Leki te są rekomendowane do stosowania zarówno przez międzynarodowe towarzystwa naukowe, jak i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, ale brak refundacji kosztów zakupu tych leków w bardzo istotny sposób ogranicza grupę chorych, którzy mogą z nich korzystać. Tym samym – wbrew interesom samych chorych, ale także całego systemu opieki zdrowotnej oraz wbrew interesowi publicznemu, który można określić zdrowotną racją stanu – pacjenci o niższych dochodach są w Polsce pozbawieni możliwości leczenia cukrzycy stosownie do swoich zdrowotnych potrzeb i wskazań klinicznych. Profesor Małecki, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, w rozmowie z portalem MedExpress mówił, że refundowane opcje terapeutyczne w cukrzycy typu 1 nie różnią się pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej, poziom refundacji i dostępność terapii jest naprawdę zadowalająca i robi wrażenie nawet na kolegach z bogatszych krajów Europy Zachodniej. Inna sytuacja jest w cukrzycy typu 2 – tutaj jesteśmy na szarym końcu nie tylko krajów UE, ale Europy jako takiej. Brak jest refundacji nowoczesnych leków nieinsulinowych. Sytuacja jest trudna, ale nieustannie jest nadzieja. Profesor Małecki podkreśla, że jedną z dwóch nowoczesnych grup leków, które stanowią różnicę w opiece nad pacjentem z cukrzycą są flozyny. Są bezpieczne, nie tylko obniżają glikemię bez ryzyka hipoglikemii, z redukcją masy ciała, ale też redukują ryzyko sercowo-naczyniowe. Mówią o tym badania naukowe randomizowane. Ostatnim z takich badań było badanie DECLARE (przyp. red.: dla dapagliflozyny) opublikowane jesienią zeszłego roku. Ralph A. DeFronzo (MD, UT Health San Antonio) podczas XX Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 17 maja 2019 w Lublinie stwierdził równoważność profilu kardioprotekcyjnego wszystkich substancji z grupy flozyn (dapagliflozyny, empagliflozyny i canagliflozyny) niezależnie od różnic pomiędzy badaniami klinicznymi typu CVOT dla poszczególnych substancji. DeFronzo uznawany jest za guru diabetologii – twierdzi się, że wynalazł metforminę i właśnie leki z grupy flozyn (przyp. red.).

– W moim odczuciu – mówi prof. Małecki – wszystkie te leki wypadają w badaniach znakomicie. Mam tu na myśli m.in. redukcje hospitalizacji z powodu niewydolności serca, które często przebiegają w dramatycznych warunkach i kończą się zgonem pacjenta. Tak więc dobra wiadomość jest taka, że mamy takie leki, a zła jest taka, że nie są objęte refundacją, ale nadzieja nas nie opuszcza.

Słowa prof. Małeckiego pokrywają się w pełni z doniesieniami zaprezentowanymi podczas CEE Diabetes Policy Summit, gdzie zwrócono uwagę na wysoką śmiertelność wśród polskich pacjentów z przyczyn sercowo-naczyniowych. Bez wątpienia powodem takiej sytuacji jest brak refundacji nowych leków przeciwcukrzycowych, co utrudnia ich dostępność dla pacjentów, a sytuacja (z racji demografii) będzie się pogłębiała. O tym, jak wielkie dysproporcje występują pomiędzy refundacją terapii w cukrzycy typu 1 i 2 świadczy fakt, że w Polsce w cukrzycy typu 1 u dzieci w całości refundacji podlegają paski do glukometrów oraz pompy insulinowe i niemal 100% dzieci poniżej 10. roku życia ma takie właśnie pompy. Jednym z wielkich wyzwań polskiej diabetologii jest równy dostęp do świadczeń dla pacjentów powyżej 26. r.ż. Ta sztuczna granica wynika z niewłaściwego przeświadczenia o tym, że pacjenci cierpiący na cukrzycę typu 2 są niejako sami sobie winni, a w związku z tym nie zasługują na tak dobre leki, jak pacjenci z cukrzycą typu 1. Ten sposób rozumowania jest wybitnie pokrętny, bo czy w takim razie powinniśmy „segregować” pacjentów onkologicznych na tych, których uważamy za sprawców swojego nieszczęścia i tych, którzy chorują nie z własnej winy? Kolejnym polskim problemem jest postrzeganie wszystkich leków przeciwcukrzycowych jako równie skutecznych. Należy pamiętać, że wspomniane powyżej cele leczenia cukrzycy, to nie tylko uzyskanie normoglikemii lub przynajmniej obniżenie poziomu glukozy we krwi, ale też poprawa jakości życia, zapobieganie incydentom sercowo-naczyniowym, redukcja śmiertelności, co w konsekwencji przełoży się na ograniczenie kosztów pośrednich choroby.

Niestety, Polska jest krajem, w którym średnia wydatków na leczenie pacjenta diabetologicznego jest najniższa w Europie i wynosi za rok 2018 – 1037 dol., podczas gdy kraje o zbliżonym PKB przeznaczają na leczenie cukrzycy około 1500 dol. Wystarczy spojrzeć na strukturę wydatków wśród naszych sąsiadów – Czesi wydają 1600 dol. na jednego pacjenta. Nowoczesne leki przeciwcukrzycowe, takie jak inhibitory dipeptydylopeptydazy 4, flozyny i analogi inkretyn stanowią aż 20% wolumenu sprzedaży leków nieinsulinowych. Analogiczna sytuacja jest na Słowacji, gdzie wydatki na leczenie jednego pacjenta są zbliżone do tych w Czechach, a nowoczesne leki przeciwcukrzycowe stanowią około 15% sprzedaży. Wątpliwe, aby taka sytuacja wynikała wyłącznie z zamożności chorych. Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że przyczyną takiego stanu rzeczy jest refundacja nowoczesnych terapii dla pacjentów z cukrzycą typu 2.

W krajach, które dysponują większymi kwotami przeznaczonymi na leczenie chorych na cukrzycę, częstość stosowania nowoczesnych doustnych leków przeciwcukrzycowych jest jeszcze wyższa i wynosi między 40–50%. Komfort dostępu do najodpowiedniejszych terapii mają pacjenci z Grecji, Luksemburga, Norwegii, Finlandii, Niemiec, Portugalii, Austrii, Hiszpanii, Danii i Francji. Można by powiedzieć, że nie sztuką jest umożliwić dostęp do szerokiego wachlarza nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych, gdy dysponuje się ponad 10 tys. dol. na jednego pacjenta, jak to ma miejsce w Norwegii. Jednak omówiony przykład Czech i Słowacji, a nade wszystko Estonii i Łotwy, najlepiej obrazuje, że dysponując nawet skromnymi środkami na leczenie jednego pacjenta, odpowiednio 1074 dol. rocznie w Estonii i 1135 dol. na Łotwie, można zagwarantować chorym na cukrzycę dostęp do nowych leków. W obu krajach wolumen sprzedaży nowych leków przeciwcukrzycowych to około 20–25%. Polska dysponuje niemal identycznymi funduszami, a mimo to sprzedaż tych leków to marne 3–5%. Trudno nie zauważyć zależności pomiędzy refundacją leków, a ich większą dostępnością dla pacjenta, co najlepiej obrazuje sprzedaż. Polski pacjent chcąc stosować nowe leki, rekomendowane przez krajowe i międzynarodowe wytyczne, musi je sam sobie sfinansować. Portugalia przeznacza niewiele ponad dwukrotność naszych środków, a sprzedaż omawianych leków kształtuje się na poziomie 40%, z czego 10% to flozyny. W naszym kraju stosowanie flozyn jest na granicy błędu statystycznego, ponieważ brak refundacji tej grupy leków uniemożliwia ich stosowanie przez większą liczbę polskich pacjentów. W tym zakresie polski pacjent ma nierówne szanse na światowy poziom terapii nawet wobec krajów, które – podobnie jak Polska – dopiero doganiają kraje zachodniej Europy. Podczas gdy wydatki polskich pacjentów na flozyny są na granicy błędu statystycznego, to w krajach takich jak Luksemburg, Norwegia, Finlandia i Austria to aż 20%! Z kolei w Portugalii, Danii, Hiszpanii, na Litwie i w Irlandii wydatki na SGLT2, są przynajmniej trzykrotnie wyższe niż w naszym kraju.

W Polsce terapie przeciwcukrzycowe o profilu kardioprotekcyjnym (flozyny) nie są refundowane. Wymyka się to logice, ponieważ – według danych z raportu Najwyższej Izby Kontroli – w latach 2015–2016 w strukturze kosztów leczenia powikłań cukrzycy w ramach hospitalizacji największy udział miały choroby serca – 86% (odpowiednio w poszczególnych latach – 347,4 mln zł i 339,9 mln zł).

Farmakoekonomiści przekonują, że flozyny powinny być stosowane tuż przed insuliną, by odroczyć jej stosowanie – w ten sposób można sfinansować flozyny w koszcie insulin, a dodatkowo można by zredukować koszty hospitalizacji z powodu powikłań kardiologicznych w cukrzycy typu 2. To, że to się zwyczajnie opłaca, co pokazały amerykańskie doświadczenia, gdzie w terapii cukrzycy typu 2 stosowane są leki o właściwościach kardioprotekcyjnych, tam zawały serca będące powikłaniem cukrzycy typu 2 są rzadkością. W Polsce m.in. ze względu na brak ogólnej dostępności wspomnianych leków dane nie są tak obiecujące, a być może mogłyby istnieć wiarygodne dane, gdyby istniał system rejestracji takich zdarzeń.


Tym razem trawa jest naprawdę
bardziej zielona u sąsiada


Według prof. Tsvetaliny Tankovej (Medical University of Sofia, Clinical Center of Endocrinology and Gerontology) Bułgaria przeszła podobnie jak Polska 20–30-letnią drogę w celu polepszenia jakości życia i dostępu do nowoczesnych terapii dla pacjentów z cukrzycą. Obecnie w Bułgarii leki stosowane w terapii cukrzycy typu 2, a mające właściwości kardioprotekcyjne, są w 100-proc. refundowane (z przepisu endokrynologa), bez względu na to, jaka była poprzednio stosowana terapia. Wszystko to zasługa wspólnych wysiłków wielu interesariuszy, takich jak: rządzący, pacjenci, endokrynolodzy i partnerzy biznesowi, czyli innowacyjne firmy farmaceutyczne. Wszyscy usiedli przy wspólnym stole i dzięki konstruktywnemu dialogowi i mocnym argumentom wypracowano model refundacji trzech generacji nowych leków przeciwcukrzycowych, które zmieniły paradygmaty leczenia cukrzycy. Co warto docenić – bułgarskie Ministerstwo Zdrowia ściśle przestrzega krajowych wytycznych klinicznych.

W podobnie komfortowej sytuacji są rumuńscy pacjenci, którzy mają bezpłatny, w 100-proc. refundowany dostęp do przedstawicieli wszystkich klas nowych leków przeciwcukrzycowych w tym SGLT2, pomimo braku oficjalnych, krajowych wytycznych leczenia cukrzycy.

Według danych prof. Nebojša Lalića, serbskiego delegata na kongres, w krajach centralnej i wschodniej Europy (CEE) śmiertelność związana z cukrzycą jest niemal dwa razy większa niż w krajach 5EU – pomimo że szacowany odsetek niezdiagnozowanych pacjentów jest zasadniczo zbliżony we wszystkich krajach europejskich i oscyluje około 40%. W Polsce jest to 48%, czyli około 1,1 mln chorych, którzy nie wiedzą o swoim problemie. Niepokoi też fakt, że czas od zarejestrowania do pierwszej sprzedaży nowych leków przeciwcukrzycowych jest 2–3 razy dłuższy w krajach CEE, niż w krajach starej UE. To poważny problem wobec wyzwań, z jakimi mierzy się Europa: zwiększona zachorowalność na cukrzycę, zwiększona liczba niezdiagnozowanych przypadków i związany z tym wzrost śmiertelności. Tym wyzwaniom trudno jest podołać wobec niskiego poziomu inwestycji i braku wczesnego dostępu do odpowiedniej terapii w cukrzycy.


Czy musi być drożej, żeby było lepiej?

Liczby przemawiają same za siebie. Według danych przedstawionych przez prof. Phila McEwana, gdyby wprowadzić do powszechnego leczenia flozyny, u pacjentów z czynnikami ryzyka ze strony układu sercowo-naczyniowego, już w krótkiej perspektywie (przed 2030 rokiem) będzie można zaoszczędzić w kosztach całkowitych w Polsce 98 mln dol. rocznie, w Czechach 48, Rumunii 44, a na Węgrzech 33.

Prof. Leszek Czupryniak zaznacza, że środowisko chciałoby stosować flozyny w ramach refundacji jak najwcześniej, gdyż mają działanie kardioprotekcyjne zarówno w profilaktyce pierwotnej, jak i we wtórnej. Mówiąc o refundacji pod względem farmakoekonomicznym, stosowanie ich tuż przed insuliną jest uzasadnione, bo jednocześnie flozyny odsuną w czasie konieczność stosowania insuliny – dokładamy tu kolejny mechanizm działania poprzez leki doustne. Tym samym, nie wydając pieniędzy na insuliny, możemy sfinansować flozyny. Ekspert zauważa, że należałoby refundować takie leki w terapii cukrzycy typu 2, które mają wpływ na redukcję ryzyka sercowo-naczyniowego, a tu mamy dwie grupy, tj. agoniści GLP1 i inhibitory SGLT2. Inhibitory SGLT2 mają tę przewagę, że są w tabletkach i są relatywnie tańsze. Więc patrząc przez pryzmat rachunku ekonomicznego, to inhibitory SGLT2 powinny być refundowane w pierwszej kolejności. Należy oddać sprawiedliwość, że nie istnieje kraj, w którym każda nowoczesna forma terapii jest refundowana, ale jak daleko w tyle jesteśmy, skoro Polska to jedyny kraj Unii Europejskiej, gdzie żaden z nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych nie jest refundowany. Profesor podkreślił, że należy silniej wpływać na decydentów poprzez ciągłe kampanie uświadamiające, jak wielkim zagrożeniem zdrowotnym jest cukrzyca, która na świecie zbiera większe żniwo niż nowotwory, wirus Zika, malaria, czy choroby sercowo-naczyniowe; pokazywać, jaki jest koszt leczenia cukrzycy i jak można to zmienić (jeśli jest możliwość). Ostatecznie to politycy są przedstawicielami narodu, a więc i pacjentów – powinni być partnerami, ale nie są.




Najpopularniejsze artykuły

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Tygrys maruder

Gdzie są powiatowe centra zdrowia? Co z lepszą dostępnością do lekarzy geriatrów? A z obietnicą, że pacjent dostanie zwrot kosztów z NFZ, jeśli nie zostanie przyjęty w poradni AOS w ciągu 60 dni? Posłowie PiS skrzętnie wykorzystali „100 dni rządu”, by zasypać Ministerstwo Zdrowia mniej lub bardziej absurdalnymi interpelacjami dotyczącymi stanu realizacji obietnic, złożonych w trakcie kampanii wyborczej. Niepomni, że ich ministrowie i prominentni posłowie w swoim czasie podkreślali, że na realizację obietnic (w zdrowiu na pewno) potrzeba kadencji lub dwóch.

Preludium i pandemiczna fuga

Rozmowa z prof. dr. hab. n. biol. Krzysztofem Pyrciem, wirusologiem, kierownikiem Pracowni Wirusologii w Małopolskim Centrum Biotechnologii Uniwersytetu  Jagiellońskiego (MCB), liderem grupy badawczej Virogenetics, działającej w ramach MCB, należącej do europejskiego konsorcjum DURABLE, które od 2023 r. zrzesza światowej klasy instytuty badań podstawowych i translacyjnych, koordynowane przez Instytut Pasteura w Paryżu. 

52 patogeny pod lupą ECDC

Jest mało prawdopodobne, aby COVID-19 był jedynym globalnym lub paneuropejskim kryzysem zdrowotnym naszego stulecia. Przewidywanie przyszłych ognisk chorób zakaźnych oraz zwiększanie zdolności w zakresie gotowości i reagowania jest konieczne. Co więcej, trendy długoterminowe, takie jak oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe czy zmiany klimatyczne – powiązane ze wzrostem zagrożenia chorobami zakaźnymi na całym świecie i w Europie – stale rosną. A struktury demograficzne społeczeństw Europy, w szczególności starzenie się, prowadzą do większej podatności na zagrożenia zdrowotne. Wymaga to systemowego podejścia opartego na prognozowaniu, uznającego interakcję między zdrowiem ludzi i zwierząt a środowiskiem, opracowania strukturalnych, przyszłościowych rozwiązań.

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Worków z pieniędzmi nie będzie

Jeśli chodzi o nakłady, cały czas jesteśmy w ogonie krajów wysokorozwiniętych. Średnia dla OECD, jeśli chodzi o nakłady łączne, to 9 proc., w Polsce – ok. 6,5 proc. Jeśli chodzi o wydatki publiczne, w zasadzie nie przekraczamy 5 proc. – mówił podczas kongresu Patient Empowerment Jakub Szulc, były wiceminister zdrowia, w maju powołany przez minister Izabelę Leszczynę do zespołu, który ma pracować nad zmianami systemowymi.

Personalizacja szczepień przeciw grypie i strategie poprawy wyszczepialności

– W Polsce głównym problemem jest brak zainteresowania szczepieniami przeciwko grypie. Debata na temat rodzaju szczepionek przeciw grypie i ich porównywanie to temat drugo- planowy. Zwłaszcza że intensywne promowanie nowych preparatów może osłabiać zaufanie do tych już dostępnych – uważa Paweł Grzesiowski, Główny Inspektor Sanitarny. Prof. Robert Flisiak, powołany przez ministrę zdrowia Izabelę Leszczynę na szefa zespołu do spraw monitorowania i oceny zagrożeń związanych z chorobami zakaźnymi, wskazuje, że najważniejsza jest dziś poprawa poziomu wyszczepialności poprzez identyfikację i wdrażanie odpowiednich strategii i kierunków działań.

Misja Rak Płuca

Rak płuca zajmuje pierwsze miejsce pod względem zachoro- walności i umieralności na nowotwory złośliwe na świecie. Także w Polsce jest główną przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych. W czerwcu tego roku Polska Grupa Raka Płuca we współpracy z ponad 10 towarzystwami naukowymi i organizacjami pacjentów działającymi w obszarze medycyny rodzinnej, diagnostyki, chirurgii i onkologii, powołała MISJĘ RAK PŁUCA 2024–2034. Celem działania ma być poprawa efektów opieki nad pacjentami z rakiem płuca.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Brytyjska służba zdrowia dynamicznie rozwija „wirtualne oddziały szpitalne”

Zapewniają one opiekę na poziomie szpitala, ale prowadzoną w przyjaznym otoczeniu – w domu pacjenta. W tym środowisku pacjenci lepiej dochodzą do zdrowia, rzadziej wracają do szpitala, a przede wszystkim to tańsza forma leczenia niż standardowa hospitalizacja. W Wielkiej Brytanii mają już ponad 12 tys. wirtualnych łóżek, a planowanych jest kolejnych 15 tys.

Pigułka dzień po, czyli w oczekiwaniu na zmianę

Już w pierwszych tygodniach urzędowania minister zdrowia Izabela Leszczyna ogłosiła program „Bezpieczna, świadoma ja”, czyli – pakiet rozwiązań dla kobiet, związanych przede wszystkim ze zdrowiem prokreacyjnym. Po kilku miesiącach można byłoby już zacząć stawiać pytania o stan realizacji… gdyby było o co pytać.

Klimat stawia nowe wyzwania zdrowotne

Globalna zmiana klimatu stała się jednym z najbardziej widocznych problemów środowiskowych XXI wieku. Od zdjęć niedźwiedzi polarnych przyczepionych do topniejących kier lodowych na Alasce po wyschnięte i popękane pola uprawne rozciągające się aż po horyzont w Afryce – obrazy ekologicznych skutków zmian klimatycznych stały się częścią naszej wspólnej świadomości. Rzadko jednak skutki zmian klimatycznych są wyrażane w kategoriach rzeczywistych i potencjalnych kosztów życia i cierpienia ludzkiego.

Kamica żółciowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kamica żółciowa to schorzenie, które dotyka około 20% populacji. Jest to najczęstsza przyczyna hospitalizacji związanych z układem pokarmowym. Charakteryzuje się występowaniem złogów w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych. Niektórzy pacjenci nie doświadczają żadnych objawów, inni cierpią z powodu ataku kolki żółciowej i innych powikłań.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

Dobra polisa na życie — na co zwrócić uwagę?

Ubezpieczenie na życie to zabezpieczenie finansowe w trudnych chwilach. Zapewnia wsparcie w przypadku nieszczęśliwego wypadku lub śmierci ubezpieczonego. Aby polisa dobrze spełniała swoją funkcję i gwarantowała pomoc, niezbędne jest gruntowne sprawdzenie jej warunków. Jeśli chcesz wiedzieć, na czym dokładnie powinieneś się skupić — przeczytaj ten tekst!

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.




bot