Artykuł Partnera:

Fentermina i topiramat – nowa opcja wskazana do kontroli masy ciała

Problem choroby otyłościowej to jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesnej medycyny. Wciąż jeszcze podstawowym zaleceniem lekarzy wobec pacjentów jest zmiana stylu życia i postępowanie dietetyczne. Tymczasem bez postępowania farmakologicznego trudno osiągnąć zadowalające efekty terapeutyczne. Nową opcją dla pacjentów zmagających się z chorobą otyłościową jest kontrola masy ciała z wykorzystaniem ustalonych dawek fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu. Lek wykazał wysoką skuteczność i zrównoważony profil bezpieczeństwa.

Otyłość jest uznawana za globalne wyzwanie zdrowotne. Z danych Światowej Federacji Walki z Otyłością wynika, że do 2035 roku ponad 4 mld ludzi na całym świecie może być dotkniętych problemem nadwagi i otyłości. Dla porównania – w 2020 roku było to 2,2 mld osób. Problem otyłości nie ominął również Polski. Cierpi na nią już teraz aż 32 proc. Polaków, w tym 9 proc. nastolatków. Przy obecnym tempie wzrostu tego problemu aż 40 proc. polskiej populacji może chorować na otyłość do 2033–2035 roku.

Otyłość jako czynnik determinujący rozwój chorób niezakaźnych

Jak wskazują wyniki badania Global Burden of Disease 2024 („Lancet”, 2024), każdego roku ponad 56 mln osób (dorosłych i dzieci) umiera, a 2,5 mld lat zdrowego życia jest traconych z powodu chorób, urazów lub innych przyczyn złego stanu zdrowia (DALY lub lata życia skorygowane niepełnosprawnością). Spośród nich około 42 mln zgonów i 1,6 mld DALY jest spowodowanych chorobami niezakaźnymi. Duży odsetek zgonów spowodowanych chorobami niezakaźnymi i wiele lat życia skorygowanych niesprawnością (DALY) jest spowodowanych chorobą wieńcową, udarem mózgu i cukrzycą. Każde z tych schorzeń może być związane z nadwagą i otyłością.

Znaczenie wysokiego BMI jako czynnika przyczyniającego się do wystąpienia poważnych chorób niezakaźnych stopniowo wzrastało w stosunku do innych znanych czynników ryzyka w ciągu ostatnich dwóch dekad. Problem jest szczególnie istotny w kontekście kształtowania się zdrowia przyszłych pokoleń. Jeśli utrzymają się obecne trendy, to do 2035 r. ponad 750 mln dzieci (w wieku 5–19 lat) będzie żyło z nadwagą i otyłością.

W Polsce wciąż brakuje skoordynowanych działań w walce z otyłością

Tymczasem, jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli, w Polsce nie ma kompleksowego planu działań, ukierunkowanego na edukację, profilaktykę oraz leczenie osób z nadmierną masą ciała. W latach 2020–2022 Ministerstwo Zdrowia podjęło wiele inicjatyw w zakresie szeroko rozumianej promocji zdrowego stylu życia. W ramach świadczeń gwarantowanych wprowadzono nową formę opieki nad pacjentami z otyłością i powikłaniami zdrowotnymi z niej wynikającymi – pilotażowy program KOS-BAR. Inicjowano i finansowano kampanie medialne, które przyczyniły się do wzrostu świadomości chorych i lekarzy odnośnie do zagrożeń związanych z otyłością. Przełożyło się to na większe zainteresowanie leczeniem tej choroby. W latach 2020–2022 w POZ i AOS wzrosła blisko o połowę zarówno liczba pacjentów, jak i udzielonych świadczeń zdrowotnych z powodu choroby otyłościowej. W ciągu tych trzech lat 750 tys. pacjentów udzielono ponad 2 mln porad lekarskich. Postępowanie terapeutyczne w Polsce w wielu przypadkach sprowadza się jednak tylko do zaleceń lekarzy specjalistów dotyczących zmiany stylu życia. Niewiele jest natomiast opcji terapeutycznych przydatnych w leczeniu otyłości i schorzeń związanych z chorobą otyłościową.

Nowa opcja w postępowaniu farmakologicznym mającym na celu kontrolę masy ciała: fentermina i topiramat

Nowym rozwiązaniem jest dostępna od niedawna w naszym kraju terapia z zastosowaniem ustalonych dawek fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu. Lek podawany jest w postaci kapsułki, którą przyjmuje się raz dziennie, doustnie. Jej mechanizm działania polega na hamowaniu apetytu, zapewnianiu uczucia sytości przez cały dzień. Lek ten jest już zatwierdzony w 17 krajach europejskich, a łącznie w 21 krajach na świecie. Od 2012 roku jest dostępny w USA, gdzie przepisano go ponad 5 mln razy, a od 2019 – w Korei Południowej.

Jak czytamy we wskazaniach rejestracyjnych, ustalone dawki fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu w połączeniu z dietą o obniżonej kaloryczności i aktywnością fizyczną, jest przeznaczony do kontroli masy ciała u dorosłych pacjentów ze wskaźnikiem BMI ≥ 30 kg/m² (chorujących na otyłość) lub ≥ 27 kg/m² (z nadwagą) z chorobami współistniejącymi związanymi z nadmierną masą ciała, takimi jak nadciśnienie, cukrzyca typu 2 lub dyslipidemia. Lek w unikalny sposób zwalcza zarówno głód, jak i nadmierny apetyt poprzez podwójny mechanizm działania. Pomaga pacjentom kontrolować apetyt, jednocześnie zwiększając uczucie sytości. Poprzez bezpośrednie tłumienie głodu (fentermina) i zmniejszanie apetytu przy jednoczesnym wspomaganiu uczucia sytości (topiramat), środek umożliwia pacjentom podejmowanie lepszych wyborów żywieniowych, przestrzeganie diety o ograniczonej kaloryczności i utrzymanie trwałej redukcji masy ciała. Lek jest dostępny w czterech dawkach terapeutycznych. Stanowi skuteczną i bezpieczną opcję dla nowo zdiagnozowanych pacjentów oraz dla tych, którzy już stosowali inne leki, ale potrzebują rozwiązania alternatywnego ze względu na skutki uboczne lub brak efektów.

Skuteczność i zrównoważony profil ryzyka potwierdzone w badaniach

Skuteczność terapii ustalonymi dawkami fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu została wykazana w badaniach klinicznych fazy 3 z grupą kontrolną placebo EQUIP i CONQUER (łącznie wzięło w nich udział ponad 3,5 tys. pacjentów), a także w badaniu SEQUEL, które było skupione na sprawdzeniu utrzymania reedukacji masy po dwóch latach od podjęcia leczenia.

EQUIP to trwające 56 tygodni badanie, które miało na celu ocenę bezpieczeństwa i skuteczności terapeutycznej połączenia fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu w zmniejszaniu masy ciała i poprawie metabolizmu. Włączano do niego mężczyzn i kobiety z BMI ≥ 35 kg/m² . Uczestnicy byli podzieleni na 3 grupy: placebo, takich, którym podawano substancje czynne w dawce 3,75 mg i 23 mg oraz takich, którym podawano odpowiednio 15 mg i 92 mg substancji czynnych fenterminy i topiramatu. Pierwszorzędowymi punktami końcowymi były procent redukcji masy ciała i odsetek pacjentów osiągających 5-proc. redukcję masy ciała. Drugorzędowe punkty końcowe obejmowały obwód talii, skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi, stężenie glukozy na czczo i pomiary lipidów. W analizie pierwotnej (randomizowani pacjenci z co najmniej jednym pomiarem masy ciała po osiągnięciu wartości wyjściowej, którzy przyjęli co najmniej jedną dawkę przypisanego leku lub placebo), pacjenci w grupach placebo, 3,75/23 i 15/92 stracili odpowiednio 1,6 proc., 5,1 proc. oraz 10,9 proc. wyjściowej masy ciała po 56 tygodniach. W analizie kategorycznej 17,3 proc. pacjentów z grupy placebo, 44,9 proc. pacjentów z grupy 3,75/23 oraz 66,7 proc. pacjentów z grupy 15/92 straciło co najmniej 5 proc. wyjściowej masy ciała po 56 tygodniach. W grupie 15/92 odnotowano znacznie większe zmiany w stosunku do placebo w zakresie wyjściowej masy ciała, skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego, glukozy na czczo, trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL). Postępowanie terapeutyczne wykazało zatem zależny od dawki wpływ na masę ciała i zmienne metaboliczne w kierunku oczekiwanym jako korzystny.

Do badania CONQUER włączono pacjentów z nadwagą i chorujących na otyłość (BMI 27–45) oraz z ponad dwiema chorobami współistniejącymi. Uczestnicy byli podzieleni na trzy grupy: placebo, pośrednia dawka (7,5 mg/46 mg) i najwyższa dawka (15 mg/92 mg) odpowiednio fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu. Po roku leczenia osiągnięta została średnia redukcja masy ciała o 7,8 proc. i 9,8 proc. odpowiednio przy średniej i wysokiej dawce leku. Z kolei badanie SEQUEL, będące kontynuacją badania CONQUER, zdecydowanie potwierdziło utrzymanie redukcji masy ciała po dwóch latach. Co istotne, 15 proc. pacjentów stosujących najwyższą dawkę leku osiągnęło redukcję masy ciała równą lub większą niż 20 proc.

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi u dorosłych odnotowanymi w wyżej wymienionych badaniach są parestezje, zawroty głowy, zaburzenia lub osłabienie czucia smaku, bezsenność, zaparcia i suchość w ustach.

Piśmiennictwo:
• Worldwide trends in underweight and obesity from 1990 to 2022: a pooled analysis of 3663 Population representative studies with 222 million children, adolescents, and adults NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC), „Lancet” 2024:403: 1027–50
• https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/wof-files/WOF_Obesity_Atlas_2024.pdf
• https://www.nik.gov.pl/plik/id,28874,vp,31705.pdf
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10041469/pdf/main.pdf

Komentarz eksperta

Dr Bart Molemans, Vivus, dyrektor ds. medycznych w UE

Co ósma osoba cierpi obecnie na otyłość. Według nowego badania opublikowanego w czasopiśmie „Lancet”, w 2022 r. na świecie było ponad miliard ludzi z otyłością. Częstość występowania otyłości wśród osób dorosłych wzrosła ponad dwukrotnie od 1990 roku, w tym czterokrotnie wśród dzieci i młodzieży (w wieku od 5 do 19 lat). Polska nie jest wyjątkiem.

Otyłość ma ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie i jest przyczyną ponad 200 problemów zdrowotnych, które pogarszają jakość życia i przyczyniają się do przedwczesnej śmierci.

Od końca ubiegłego roku także w Polsce jest dostępny nowy doustny lek przyjmowany raz dziennie, przeznaczony do leczenia otyłości, zawierający połączenie ustalonych dawek fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu. Lek ten działa poprzez inny mechanizm niż inne zatwierdzone terapie przeciw otyłości i dlatego jest jedną z dodatkowych opcji leczenia, które polscy lekarze mogą brać pod uwagę, aby pomóc swoim pacjentom z otyłością osiągnąć i utrzymać pożądane nowe cele, w tym niższą masę ciała.

Podstawą rejestracji fenterminy i topiramatu w postaci kapsułki twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu – także w Polsce – były dane uzyskane w badaniach klinicznych fazy III: EQUIP (NCT00554216) i CONQUER (NCT00553787), w których udział wzięło ponad 3700 pacjentów. U osób przyjmujących kapsułki twarde o zmodyfikowanym uwalnianiu zawierające fenterminę i topiramat osiągnięto redukcję masy ciała o 7,8–10,9% (analiza ITT) oraz zmniejszenie obwodu talii o 7,6–10,9 cm po 56 tygodniach leczenia.

Stosowanie połączenia fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu w skojarzeniu z dietą odchudzającą i programem aktywności fizycznej w całym 56-tygodniowym okresie badania prowadziło do statystycznie istotnej i klinicznie ważnej redukcji masy ciała oraz obwodu talii w porównaniu z placebo. W analizie obejmującej osoby, które ukończyły cały zaplanowany kurs leczenia, u pacjentów stosujących połączenie fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu uzyskano średnią (wyznaczoną metodą najmniejszych kwadratów, w stosunku do wartości wyjściowej) redukcję masy ciała o 9,6–14,4% oraz zmniejszenie obwodu talii o 9,4–13,6 cm po zakończeniu leczenia. Zaobserwowano również poprawę pod względem ważnych markerów ryzyka, wskazujących choroby współistniejące związane z nadmierną masą ciała, takich jak skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi, stężenie triglicerydów, glikemia na czczo oraz progresja w kierunku cukrzycy typu 2. Dane pochodzące z badania SEQUEL (NCT00796367), będącego 52-tygodniową kontynuacją badania CONQUER, wskazują, że u pacjentów otrzymujących pośrednią lub najwyższą dawkę połączenia fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu po 2 latach leczenia uzyskano większą redukcję masy ciała niż w grupie placebo. Średnia (wyznaczona metodą najmniejszych kwadratów, w stosunku do wartości wyjściowej) redukcja masy ciała wyniosła 9,3% (w grupie pośredniej dawki) i 10,7% (w grupie najwyższej dawki) w analizie obejmującej osoby, które ukończyły cały zaplanowany kurs leczenia. U pacjentów otrzymujących połączenie fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu, w porównaniu z osobami przyjmującymi placebo, poprawa profilu metabolicznego utrzymywała się w drugim roku pomimo zmniejszonego stosowania towarzyszących leków przeciwnadciśnieniowych, przeciwcukrzycowych i hipolipemizujących.

Połączenie fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu zostało zatwierdzone do stosowania w następujących wskazaniach: jako uzupełnienie niskokalorycznej diety i aktywności fizycznej w celu kontroli masy ciała u pacjentów dorosłych z początkowym wskaźnikiem masy ciała (BMI) wynoszącym: • ≥ 30 kg/m² (otyłość) lub • ≥ 27 kg/m² (nadwaga) z powiązanymi z nadmierną masą ciała chorobami współistniejącymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2 lub dyslipidemia.

Ważne informacje dotyczące bezpieczeństwa połączenia fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu przedstawiono poniżej. Działania niepożądane, których częstość występowania w badaniach klinicznych była wyższa w grupach przyjmujących połączenie fenterminy i topiramatu w kapsułce twardej o zmodyfikowanym uwalnianiu niż w grupie placebo, zestawiono w poniższej tabeli.