Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 85–100/2021
z 25 listopada 2021 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


Dlaczego lekarze za dużo pracują?

Halina Pilonis

Niektórzy twierdzą, że z chciwości, inni, że z poczucia misji i obowiązku. Filozofowie sugerują, że może być to skażenie umysłu etosem pracy stworzonym przez tych, co nigdy nie pracowali, a żyli z pracy innych. Psychologowie, że to wynik bardziej wyrafinowanych potrzeb ludzkich.




Fot. iStock

Wiecznie niewyspani, poświęcający zbyt mało czasu na relaks, aktywność fizyczną i rozwój duchowy, przemęczeni i zestresowani. Swoim pacjentom w takim stanie zaleciliby odpoczynek i więcej ruchu na świeżym powietrzu. Młodzi lekarze w wielu krajach pracują dużo za dużo, niż powinni. Dlaczego?

Prawo po stronie odpoczynku



Czas pracy w UE reguluje dyrektywa 2003/88/EC z 2003 r. i określa, że maksymalnie może on wynosić 48 godzin tygodniowo, z przypadającym na każdą dobę 11-godzinnym nieprzerwanym odpoczynkiem. Rzeczywistość wygląda jednak inaczej. Wydłużenie czasu pracy może nastąpić w ramach tzw. klauzuli opt-out, pod warunkiem że pracownik wyrazi uprzednio pisemną zgodę na objęcie go tą klauzulą.

W Polsce w takim przypadku maksymalny czas pracy wynosi 78 godzin na tydzień. Jednak zawsze przy okazji śmierci jakiegoś lekarza z przepracowania powracają dane z raportów Państwowej Inspekcji Pracy, które pokazują, że są rekordziści pracujący 168 godzin w tygodniu bez przerwy, czyli dokładnie tyle godzin, ile liczy tydzień. Średnio doktorzy są w pracy po 70–80 godzin tygodniowo. Niestety, Polacy wcale nie są w tym odosobnieni. Z prowadzonych przez niemieckie związki lekarzy badań wynika, że aż jedna czwarta młodych lekarzy pracuje tam po 80 godzin tygodniowo, a połowa około 60 godzin. Podobnie jest w wielu innych krajach UE.

Również amerykańscy młodzi lekarze niemal nie wychodzą ze szpitala. I choć wszyscy wiemy, że to niebezpieczne zarówno dla samych medyków, jak i pacjentów, tłumacząc się brakami kadrowymi, godzimy się na ten stan. Już dawano temu badania wykonywane przez armię amerykańską dowiodły, że jedna nieprzespana noc daje podobne efekty jak 1,9 promila alkoholu we krwi. Jednak w wielu przypadkach sami lekarze godzą się na pracę ponad miarę, tłumacząc to niskimi zarobkami i koniecznością dorobienia lub poczuciem odpowiedzialności za chorych, których przecież nie ma kto leczyć.

Co na to filozofia?



Brytyjski filozof, logik, matematyk, działacz społeczny i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Bertrand Russell dowodził, że dzięki rozwojowi technologii ludzie powinni pracować krócej. Postulował czterogodzinny dzień pracy. Jego zdaniem zagwarantowałoby to „szczęście oraz radość z życia zamiast nerwowego napięcia, przemęczenia i złej przemiany materii”. Według niego powiązanie pracy z cnotą głosili ci, którzy pracować nigdy nie musieli, żyli natomiast z pracy innych. Poza burżuazją retorykę pracy jako wartości budował Kościół utrzymujący się z jałmużny. „Wielka część ludzkich krzywd we współczesnym świecie bierze się z przekonania o szczególnej wartości pracy” – napisał w swoim eseju „Pochwała próżniactwa”.

Twierdzącym, że wielu nie wiedziałoby, czym wypełnić nadmiar wolnego czasu, Russell odpowiadał, iż nasza zdolność do beztroskiej zabawy została w poważnym stopniu zahamowana przez kult wydajności. Przypomniał, że na początku XIX w. w Anglii zwykły dzień roboczy mężczyzny trwał 15 godzin, a dzieci pracowały czasem równie długo, choć na ogół 12 godzin, w myśl zasady, że „praca trzyma dorosłych z dala od kieliszka, a dzieci od psoty”. Tymczasem – jak głosił – w świecie, w którym nikt nie będzie zmuszany do pracy przez więcej niż cztery godziny na dobę, wszyscy, którzy mają takie potrzeby, będą mogli oddać się badaniom naukowym, sztuce czy sportom.

„Lekarze będą mieli czas, by zaznajamiać się z postępem wiedzy medycznej, a nauczyciele nie będą dłużej czynić rozpaczliwych wysiłków, aby przy pomocy tradycyjnych metod nauczać rzeczy, których sami nauczyli się w młodości, a które mogły w międzyczasie być przez naukę odrzucone. Wykonywanej pracy będzie dość dużo, aby odpoczynek pozostał przyjemnością, a jednoczenie nie dość dużo, by mogła ona doprowadzić do stanu wyczerpania. Ponieważ zatem w czasie wolnym ludzie nie będą zmęczeni, nie wystarczą im już rozrywki bierne i jałowe”.

Praca i pasja



Wielu ludzi uważa jednak, że praca jest dla nich źródłem życiowej satysfakcji i stanowi ogromną wartość. Badania prowadzone w latach 90. XX w. wśród Amerykanów pokazały, że zdecydowana większość ankietowanych kontynuowałaby pracę, nawet gdyby odziedziczyła fortunę czy wygrała na loterii. I choć Lew Tołstoj w „Wojnie i pokoju” twierdził, że wewnętrzny przymus pracy jest karą za grzech pierworodny Adama i Ewy, bo w raju wszyscy cieszyli się błogostanem lenistwa, a dopiero po wygnaniu z Edenu zaczęliśmy czuć wyrzuty sumienia i dyskomfort psychiczny z powodu niepracowania, wiadomo już dziś, że praca zaspokaja wiele pozamaterialnych potrzeb człowieka.

Według amerykańskiego psychologa, autora teorii hierarchii potrzeb, Abrahama Maslowa, pracujemy nie tylko po to, żeby mieć, co jeść, gdzie mieszkać i zagwarantować sobie bezpieczeństwo materialne na wypadek choroby oraz na starość. Dbamy też w ten sposób o nasze potrzeby społeczne, bo spotykamy się z ludźmi, którzy nas akceptują, sprawujemy określoną rolą w społeczeństwie, jesteśmy więc potrzebni, zaspokajamy nasze pragnienie szacunku i uznania. Możemy czuć się w czymś dobrzy, stawiać sobie nowe wyzwania, a to pozwala nam na samorealizację.

Filozofia i psychologia dowodzą, że praca może też uszczęśliwiać. Psychologiczne teorie szczęścia mówią, że skrywa się ono w chwilach, w których jesteśmy nad czymś intensywnie skupieni. Neurobiolog prof. Jerzy Vetulani udowadniał, że ludzie są bardziej szczęśliwi, gdy ich umysły są zajęte wykonywaną aktualnie czynnością, niż kiedy błądzą w marzeniach. Węgierski psycholog Mihály Csíkszentmihályi twierdził, że ludzie doświadczają wyjątkowego poczucia szczęścia w sytuacji gdy angażują się w realizację ambitnych i możliwych do wykonania zadań. Taki stan nazwał flow – przepływem. To „stan między satysfakcją a euforią, wywołany całkowitym oddaniem się jakiejś czynności”. Podczas „przepływu” człowiek traci samoświadomość, koncentruje się na zadaniu, a nie na swojej osobie i ma zmienione poczucie upływu czasu.

Szczęście możemy odczuwać nie tylko wykonując pracę, ale też ciesząc się jej efektami, które niosą określoną wartość dla ludzi. Gaszący pożar, unieszkodliwiający zabójcę, usuwający kamienie żółciowe, nauczający matematyki może odczuwać szczęście, widząc rezultat swoich działań. Również zachwyt nad własnym dziełem daje poczucie szczęścia – bez względu na to, czy dziełem jest symfonia, przeszczepione bijące serce czy placek z rabarbarem.

Praca pracy nierówna



Praca to „szczęśliwa forma twórczości” – mawiał wybitny polski filozof Stanisław Brzozowski. I wielu lekarzy wiedzę i umiejętności, zdobyte wymagającym wyrzeczeń i samozaparcia trudem, wykorzystuje w kreatywny sposób. Jednak człowiek zmuszany do wykonywania wysiłku ponad siły, a czasem czynności bezsensownych nie będzie odczuwał tej satysfakcji. Krytykę takiej pracy wyłożył dobitnie polski filozof ks. Józef Tischner. Niestety, Tischnerowska kategoria pracy bezsensownej wciąż pozostaje aktualna, a w kapitalizmie nabiera nowych znaczeń – niekończąca się presja na zwiększanie wydajności, podnoszenie norm, stymulowanie bezwzględnej rywalizacji, a do tego często niedorzeczne polecenia przełożonych, a niekiedy zmuszanie do robienia rzeczy niepotrzebnych, czasem nieetycznych.

Zawód lekarza spełnia wszystkie warunki pracy mogącej uszczęśliwiać. Jak podkreślał Tischner, stanowi wartość, która wynika z tego, że służy życiu. Może być pracą zapewniającą rozwój, podziw i uznanie. Pozwala na samorealizację z wysokim poziomem autonomii w podejmowaniu decyzji i całkowite skupienie umysłu na naprawie zdrowia chorego. Problem w tym, aby nie zgubić tych możliwości w przemęczeniu i wypaleniu zawodowym, które dopadają najczęściej pracujących najwięcej.




Najpopularniejsze artykuły

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.

Najlepsze systemy opieki zdrowotnej na świecie

W jednych rankingach wygrywają europejskie systemy, w innych – zwłaszcza efektywności – dalekowschodnie tygrysy azjatyckie. Większość z tych najlepszych łączy współpłacenie za usługi przez pacjenta, zazwyczaj 30% kosztów. Opisujemy liderów. Polska zajmuje bardzo odległe miejsca w rankingach.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Czy NFZ może zbankrutować?

Formalnie absolutnie nie, publiczny płatnik zbankrutować nie może. Fundusz bez wątpienia znalazł się w poważnych kłopotach. Jest jednak jedna dobra wiadomość: nareszcie mówi się o tym otwarcie.

10 000 kroków dziennie? To mit!

Odkąd pamiętam, 10 000 kroków było złotym standardem chodzenia. To jest to, do czego powinniśmy dążyć każdego dnia, aby osiągnąć (rzekomo) optymalny poziom zdrowia. Stało się to domyślnym celem większości naszych monitorów kroków i (czasami nieosiągalną) linią mety naszych dni. I chociaż wszyscy wspólnie zdecydowaliśmy, że 10 000 to idealna dzienna liczba do osiągnięcia, to skąd się ona w ogóle wzięła? Kto zdecydował, że jest to liczba, do której powinniśmy dążyć? A co ważniejsze, czy jest to mit, czy naprawdę potrzebujemy 10 000 kroków dziennie, aby osiągnąć zdrowie i dobre samopoczucie?

Leki, patenty i przymusowe licencje

W nowych przepisach przygotowanych przez Komisję Europejską zaproponowano wydłużenie monopolu lekom, które odpowiedzą na najpilniejsze potrzeby zdrowotne. Ma to zachęcić firmy farmaceutyczne do ich produkcji. Jednocześnie Komisja proponuje wprowadzenie przymusowego udzielenia licencji innej firmie na produkcję chronionego leku, jeśli posiadacz patentu nie będzie w stanie dostarczyć go w odpowiedniej ilości w sytuacjach kryzysowych.

Jak skutecznie radzić sobie z łojotokowym zapaleniem skóry?

Cierpisz na łojotokowe zapalenie skóry? To przewlekła choroba skóry głowy, zbliżona do egzemy, która dotyka wielu z nas. W przypadku tej choroby kluczowe znaczenie mają odpowiednia pielęgnacja i dbanie o stan zdrowia pacjenta. Często towarzyszy jej swędzenie skóry, zaczerwienienie oraz łupież, co może prowadzić do znacznego dyskomfortu. Skóra głowy, twarz i inne obszary bogate w gruczoły łojowe to miejsca, w których najczęściej spotykamy jej objawy. Warto zrozumieć, jakie są przyczyny i jak radzić sobie z tym problemem, korzystając z dostępnych metod leczenia oraz kompleksowej pielęgnacji skóry.

Zdrowa tarczyca, czyli wszystko, co powinniśmy wiedzieć o goitrogenach

Z dr. n. med. Markiem Derkaczem, specjalistą chorób wewnętrznych, diabetologiem oraz endokrynologiem, wieloletnim pracownikiem Kliniki Endokrynologii, a wcześniej Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rozmawia Antoni Król.

Kamica żółciowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kamica żółciowa to schorzenie, które dotyka około 20% populacji. Jest to najczęstsza przyczyna hospitalizacji związanych z układem pokarmowym. Charakteryzuje się występowaniem złogów w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych. Niektórzy pacjenci nie doświadczają żadnych objawów, inni cierpią z powodu ataku kolki żółciowej i innych powikłań.

Osteotomia okołopanewkowa sposobem Ganza zamiast endoprotezy

Dysplazja biodra to najczęstsza wada wrodzona narządu ruchu. W Polsce na sto urodzonych dzieci ma ją czworo. W Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym pod kierownictwem dr. Jarosława Felusia przeprowadzane są operacje, które likwidują ból i kupują pacjentom z tą wadą czas, odsuwając konieczność wymiany stawu biodrowego na endoprotezę.

Soczewki dla astygmatyków – jak działają i jak je dopasować?

Astygmatyzm to jedna z najczęstszych wad wzroku, która może znacząco wpływać na jakość widzenia. Na szczęście nowoczesne rozwiązania optyczne, takie jak soczewki toryczne, pozwalają skutecznie korygować tę wadę. Jak działają soczewki dla astygmatyków i na co zwrócić uwagę podczas ich wyboru? Oto wszystko, co warto wiedzieć na ten temat.

Dobra polisa na życie — na co zwrócić uwagę?

Ubezpieczenie na życie to zabezpieczenie finansowe w trudnych chwilach. Zapewnia wsparcie w przypadku nieszczęśliwego wypadku lub śmierci ubezpieczonego. Aby polisa dobrze spełniała swoją funkcję i gwarantowała pomoc, niezbędne jest gruntowne sprawdzenie jej warunków. Jeśli chcesz wiedzieć, na czym dokładnie powinieneś się skupić — przeczytaj ten tekst!

Zdrowie dzieci i młodzieży – czy potrzebna jest nowa strategia?

To jedno z pytań, na które starali się znaleźć odpowiedź eksperci biorący udział w II Kongresie Zdrowia Dzieci i Młodzieży, jaki odbył się 29 sierpnia w Warszawie. Odpowiedź jest, w sumie, prosta: potrzebujemy strategii z realnymi narzędziami jej wdrażania.




bot