SZ nr 43–50/2020z 18 czerwca 2020 r.
Czy leci z nami lekarz?
Krzysztof Boczek
Naczelna Izba Lekarska twierdzi, że Ministerstwo Zdrowia nie konsultowało z nimi ani jednej decyzji w sprawie walki z pandemią. Do opiniowania kontrowersyjnych działań MZ i rządu nikt ze specjalistów nie chce się przyznać.
– Nie znam żadnego epidemiologa czy specjalisty od chorób zakaźnych, który doradza ministerstwu w sprawie walki z pandemią – twierdzi prof. Robert Flisiak, prezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Po chwili przypomina sobie, że zna. Jednego.
– Ministerstwo NIC nie konsultowało z nami w kwestii walki z pandemią. MZ nie jest zainteresowane współpracą z nami – dodaje Rafał Hołubicki, rzecznik Naczelnej Izby Lekarskiej.
Martwa cisza
NIL od początku COVID-19 w Polsce proponuje rządowi, by ich fachowcy brali udział w działaniach sztabów kryzysowych nt. pandemii. „Proszę o rozważenie możliwości włączenia przedstawiciela Naczelnej Rady Lekarskiej do prac rządowego zespołu zarządzania kryzysowego oraz włączenia prezesów Okręgowych Izb Lekarskich lub ich przedstawicieli do prac w zespołach wojewódzkich” – pisał 16 marca w liście do premiera prof. Andrzej Matyja, prezes NRL. Bezskutecznie. Pisma i apele wysyłane do KPRM czy MZ w tej sprawie spotykały się najczęściej z głuchą ciszą.
11 maja, by zwrócić uwagę mediów, NIL opublikował więc list otwarty. „Z oburzeniem przyjmujemy brak reakcji z Pana strony na przekazane we wspomnianym liście propozycje (…) Taką postawę można interpretować jako zamknięcie na dopływ informacji, niechęć do podejmowania dialogu ze środowiskiem lekarzy praktyków i konfrontowania z innymi punktami widzenia” – do ministra zdrowia pisał już najwidoczniej zirytowany prezes NRL. Izba ponownie proponowała swoją pracę w zespołach, co pozwoliłoby lepiej wykorzystać medyków w czasie pandemii i usprawnić przepływ informacji. Apel przemilczano. – Ministerstwo nie zna realiów pracy szpitali. Swoją polityką w czasie pandemii niszczy je zarówno finansowo, jak i organizacyjnie – uważa dr Jerzy Friediger, dyrektor Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Żeromskiego w Krakowie, członek prezydium NRL. Przykład? MZ pozwoliło szpitalom wrócić do planowanych zabiegów, ale nie wyznaczyło jasnych zaleceń co do warunków tegoż. Izba dopraszała się o to. Bezskutecznie.
Mamy dość
Skąd ta niechęć do współpracy? – Ministerstwo boi się naszych fachowców, bo jesteśmy niezależni, więc zdanie Izby będzie się różnić od opinii ministra w wielu kwestiach – uważa dr Friediger. Izba dała to już odczuć ministerstwu – od 12 marca w kwestii pandemii apelowała m.in. o zwiększenie liczby wykonywanych testów; wyposażenie placówek w środki ochrony osobistej; prosiła o dostęp do informacji nt. pandemii i danych o zakażeniach personelu medycznego; wytykała nieścisłości w regulacjach prawnych itp.
– Ministerstwo musi mieć dużo do ukrycia, skoro nie chce nas w sztabach kryzysowych – mówi inna osoba z Izby, prosząca o anonimowość. Doktor Friediger zgadza się z tym. – Nie dostajemy żadnych danych szczegółowych dotyczących epidemii w Polsce. Ministerstwo dzieli się nimi, ale w jakimś zamkniętym gronie – prof. Flisiak przypomina, że dane, do których nie mają dostępu niezależni eksperci, dostały... sklepy sieci Żabka. Ta współpracująca z PiS i o. Tadeuszem Rydzykiem sieć handlowa tworzyła dla MZ „narzędzia informatyczne do bieżącego monitoringu wykorzystania zasobów medycznych w czasie epidemii”.
Pytamy rzecznika MZ Wojciecha Andrusiewicza, czemu ministerstwo nie chce współpracować z lekarzami w walce z pandemią. W rozmowie nie pamięta pism z NIL-u w tej sprawie. Prosi o ich przesłanie. Mailowo wymienia 20 „ekspertów zaangażowanych w prace modelowania epidemiologicznego” – prawie wyłącznie matematycy i fizycy. – Tak szerokie wsparcie grona ekspertów, dodatkowo stały kontakt z konsultantem krajowym ds. chorób zakaźnych, wsparcie ze strony konsultanta krajowego ds. anestezjologii, stały kontakt z NIZP-PZH i ekspertami skupionymi w tej jednostce były w pełni wystarczające dla procesu wsparcia w podejmowaniu decyzji – tłumaczy Andrusiewicz.
NIL zwraca uwagę na fakt, który ma świadczyć o tym, jak minister ceni sobie opinie fachowców – w I połowie maja nagle Łukasz Szumowski rozwiązał Radę Naukową MZ – 40 specjalistów, autorytetów w swoich dziedzinach medycznych. Rzecznik tłumaczy, że stan rady „nie pozwalał na zdynamizowanie prac” i wkrótce zapadnie decyzja co do możliwego powołania nowej Rady, która „będzie mogła na bieżąco wspomagać MZ”.
Trudno to nazwać konsultowaniem...
W ministerstwie słyszymy, że sztab kryzysowy jest codziennie rano, początkowo bywał nawet w weekendy. Oprócz ministra, biorą w nim udział jego zastępcy oraz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Główny Inspektorat Sanitarny i NFZ. Rzecznik mówi, że codziennie wirtualnie na posiedzeniu sztabu spotyka się kilkanaście osób. Tymczasem dyrektor NIZP-PZH dr Grzegorz Juszczyk twierdzi, że standardem jest kilka osób, kilkanaście to rzadkość.
– Zaangażowanych osób jest więcej. Często wspieramy się konsultantami – z prof. Horbanem, konsultantem ds. chorób zakaźnych mamy kontakt praktycznie stały – przekonuje rzecznik MZ. Tego naukowca jako uczestnika spotkań też wymienia dr Juszczyk. Pytamy więc prof. Horbana o pracę w sztabach kryzysowych nt. pandemii. Mówi krótko – nie bierze w nich udziału.
Konsultant krajowy ds. epidemiologii, a jednocześnie pracownik NIZP-PZH, prof. Iwona Paradowska-Stankiewicz, przypomina sobie, że tylko raz brała udział w spotkaniu sztabu kryzysowego. Nie pamięta, czy to był marzec, czy kwiecień. Ale potwierdza, że trafiają do nich zapytania i prośby o opinie eksperckie z ministerstwa. Rozważali m.in. kwestie epidemiologiczne nt. testowania, zagadnień związanych z zastosowaniem środków ochrony osobistej, postępowania w szpitalach jednoimiennych czy izolatoriach. – Wiele zagadnień omawiamy z dyrektorem Instytutu i ekspertami, a czasem jest konieczność przedyskutowania w większym gronie pracowników – dodaje pani profesor. Dyrektor uważa, że trudno to jednak nazywać konsultowaniem. – Naszą rolą jest dostarczenie informacji nt. sytuacji epidemiologicznej i przedstawienie propozycji rozwiązań stosowanych w innych krajach – opisuje dr Juszczyk. Instytut wydaje np. wytyczne ds. kodowania zgonów, zalecenia w kwestii otwierania plaż, ale – jak podkreśla jego dyrektor – to tylko opinie eksperckie z oceną ryzyka epidemiologicznego, które nie rozstrzygają o możliwości otwarcia czy zamknięcia czegokolwiek. Dyrektor chce powiedzieć, że to nie oni podejmują decyzje i nie mają na nie wpływu.
Porażki bez matki
– Zakaz wstęp do lasu i parków był absurdalny. Totalnie – uważa dr Friediger. Profesor Matyja: – Rozluźnienie na wesela (do 150 osób – red.) i inne zbiorowe spotkania są dla mnie nieodpowiedzialne. Możemy doprowadzić z opóźnieniem do sytuacji włoskiej czy hiszpańskiej. Profesor Krzysztof Simon, dolnośląski konsultant wojewódzki ds. chorób zakaźnych o zezwoleniu na wesela do 150 osób i otwarciu stadionów: – Zupełnie nie rozumiem tych decyzji.
W mediach padają pytania czemu w kinach / teatrach połowa miejsc ma być pusta, a w kościołach – które są na świecie źródłem zakażeń – już nie. Niezrozumiałych decyzji rządu i MZ jest więcej.
Pytamy więc rzecznika MZ, z jakimi specjalistami dyskutowane były kontrowersyjne decyzje. Na przykład zamykanie lasów i parków. Twierdzi, że to konkretnie nie było opiniowane, ale konsultowali generalną decyzję czy ograniczyć kontakty społeczne i przemieszczanie się.
Kto doradzał, że maseczki trzeba będzie nosić nawet przez 2 lata i w tym czasie nie będzie wolno przeprowadzać wyborów bezpośrednich? Rzecznik twierdzi, że takie stanowiska wypracowywali, opierając się na opiniach WHO, CDC. – Nawet eksperci zmieniali zdanie na różnych etapach pandemii i staraliśmy się na to reagować – tłumaczy rzecznik Andruszkiewicz.
Czy decyzje nt. zezwolenia na wesela do 150 osób; brak zamknięcia kopalń (do 8.06); dystanse w kinach/ teatrach, ale brak tego wymogu w kościołach – były konsultowane ze specjalistami z dziedzin medycznych? Jeśli tak, to z którymi? – te pytania zadane mailem rzecznik MZ... przemilczał.
Dopytujemy się więc w NIZP-PZH. Czy którykolwiek z ich ekspertów doradzał w kwestii ewentualnego zamykania kopalni – miejsc, w których styka się kilka tysięcy osób? Dyrektor Juszczyk przyznaje, że bezpośrednio nie było to omawiane, ale robili „szybki przegląd o zakładach pracy w innych krajach”. Pytany o udział NIZP-PZH w innych ww. kontrowersyjnych decyzjach odpowiada wymijająco – że do nich trafiają tylko niektóre dokumenty, które mają potem przełożenie na akty prawne.
Nikt z naszych rozmówców nie przyznaje się do konsultowania ww. kontrowersyjnych decyzji. Nikt z ekspertów zatrudnionych na stanowiskach uzależnionych od MZ nie chce też ich oceniać. Profesor Paradowska-Stankiewicz przyznaje, że na weselach jest zagrożenie i ryzyko zakażenia. Bo kontakty są pow. 15 minut i poniżej 2 metrów. Starsze osoby – najbardziej zagrożone, a często obecne na takich imprezach – musiałyby mieć osobny stół w bezpiecznej odległości. Ale jak skłonić dzieci, by nie biegały do babć i dziadków? Jedna z naszych rozmówczyń, była konsultant krajowa, kpi z działań ministerstwa. – Czy korzystają z wiedzy ekspertów? Biorąc pod uwagę to, jak kupują maseczki... – śmieje się.
„Gazeta Wyborcza” napisała, że decyzje o kolejnych krokach w odmrażaniu gospodarki i społeczeństwa rząd opierał na wynikach sondaży – co najbardziej przeszkadzało Polakom i zniesienia czego by chcieli. Rzecznik MZ zaprzecza, by w swoich rekomendacjach „kiedykolwiek” ministerstwo brało pod uwagę wyniki sondaży.
„Wygraliśmy”
Izba uważa, że brak współpracy ministerstwa z lekarzami daje kiepskie efekty w walce z COVID-19. Na początku czerwca są ku temu argumenty. Już w połowie maja minister Jacek Sasin zapewniał, że pandemia na Śląsku jest „pod kontrolą”, a Mateusz Morawiecki mówił o „opanowanej” sytuacji w kopalniach. 2 czerwca premier, na konferencji z ministrem Szumowskim, ogłosił uroczyście zwycięstwo nad COVID-19. Kilka dni później, 6–7–8 czerwca odnotowano rekordowe liczby nowych zakażeń – odpowiednio 576, 575 i 599 przypadków. Polska stała się niechlubnym „liderem” w krajach EU.
Zakażenia wykryto głównie w śląskich kopalniach – zakładach pracy z kilkoma tysiącami pracowników, ze wspólnymi, wielkimi łaźniami, szatniami, ciasnymi windami. Świetne warunki do roznoszenia wirusa. Kopalnie na czas pandemii zamknięto m.in. w USA, Czechach, Indiach, Rosji. Ale nie w Polsce. Dopiero 8 czerwca po ww. rekordach, rząd podjął taką decyzję. – To powinno się stać przynajmniej miesiąc wcześniej – grzmiał w TVN24 Jerzy Markowski, były wiceminister gospodarki. Dlaczego tak się nie stało?