Spełnia się sen ratowników

Ewa Szarkowska

Rządowy projekt ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie ratowników medycznych przechodzi kolejne etapy legislacji jak burza. Wszystko wskazuje na to, że regulacja, na którą środowisko ratowników medycznych czeka od lat, zostanie uchwalona, podpisana przez prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw jeszcze w tym roku.

Ustawę kompleksowo regulującą zasady wykonywania zawodu ratownika medycznego w Polsce przyrzekł ratownikom minister zdrowia Łukasz Szumowski w porozumieniu zawartym z Komitetem Protestacyjnym Ratowników Medycznych w roku 2018. Obiecany przez resort projekt trafił rok później do konsultacji społecznych. Ratownicy i ich pracodawcy nie kryli zadowolenia z tego faktu, choć zastrzegali, że nie jest to projekt doskonały. – Z ostatecznymi ocenami wstrzymajmy się do finalnej wersji po uwagach i konferencji uzgodnieniowej, w jakiej ustawa wejdzie w życie. Podejrzewam, że nie będą to łatwe rozmowy – mówił wówczas Piotr Dymon, przewodniczący Polskiej Rady Ratowników Medycznych oraz szef Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Ratowników Medycznych.

Chyba jednak nie przypuszczał, że trzeba będzie czekać aż 3 lata, by projekt ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie zawodowym ratowników medycznych został przyjęty przez rząd i przekazany pod obrady sejmu.

Ekspresowe tempo

Rządowy projekt ustawy wpłynął do laski marszałkowskiej w końcu września 2022 r., a już 20 października rozpatrzyła go w ekspresowym tempie i przyjęła jednogłośnie specjalna podkomisja powołana przez sejmową komisję zdrowia. Członkowie podkomisji większością głosów odrzucili kilka istotnych poprawek zgłoszonych przez posłów opozycji, umożliwiających ratownikom medycznym prowadzenie działalności w ramach indywidualnej praktyki, stwierdzanie zgonu poza akcją medyczną zespołu ratownictwa medycznego oraz wcześniejsze nabywanie uprawnień emerytalnych. Obecny na posiedzeniu Roman Badach-Rogowski z Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Ratownictwa Medycznego wyjaśnił, że dzisiaj uprawnienia do wcześniejszej emerytury o 5 lat ze względu na pracę w szczególnych warunkach posiadają jedynie ratownicy medyczni, którzy przez co najmniej 15 lat byli zatrudnieni na etacie przed 1 stycznia 1999 r. Pozostali ratownicy, którzy w dużej części pracują na podstawie umów cywilnoprawnych, żadnych takich uprawnień nie mają. – Może faktycznie posiedzenie podkomisji nie jest miejscem na wpisywanie przepisów emerytalnych do ustawy, ale prosilibyśmy jednak, by podkomisja wystąpiła z wnioskiem do sejmu lub z inicjatywą legislacyjną odnośnie do uprawnień emerytalnych ratowników medycznych – apelował Badach-Rogowski.

Kwestia prawa ratowników medycznych do wcześniejszej emerytury oraz możliwości prowadzenia przez nich działalności w formie indywidualnych praktyk zdominowały dalsze obrady posłów nad projektem w czasie tzw. drugiego czytania. Ostatecznie sejm przyjął niemalże jednogłośnie (przeciw było tylko kilku posłów, jeden się wstrzymał) ustawę 27 października, uwzględniając tylko poprawki porządkowe zgłoszone przez PiS. W głosowaniu przepadły poprawki zgłoszone przez Koalicję Obywatelską i zaakceptowane przez Komisję Zdrowia, dające prawo ratownikom do prowadzenia indywidualnej praktyki oraz ustalające wysokość opłaty za wpis do spisu ratowników medycznych do czasu wyboru samorządu ratowników medycznych na poziomie 1 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ubiegły rok. Można przypuszczać, że próbę wprowadzenia tych poprawek do ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie ratowników medycznych podejmie senat, który pochyli się nad tą regulacją w listopadzie.

Kto może być ratownikiem?

Projekt ustawy zakłada, że zawód ratownika medycznego może wykonywać osoba, która rozpoczęła przed 1 październikiem 2019 r. studia wyższe na kierunku lub specjalności ratownictwo medyczne lub medycyna ratunkowa i uzyskała tytuł zawodowy licencjata lub magistra na tym kierunku lub rozpoczęła po 30 września 2019 r. studia przygotowujące do wykonywania zawodu ratownika medycznego i uzyskała tytuł zawodowy licencjata. Do pracy w tym zawodzie będą uprawnione także osoby, które rozpoczęły przed 1 marca 2013 r. naukę w szkole policealnej i uzyskały dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego ratownika medycznego albo kwalifikacje zawodowe w zawodzie ratownik medyczny. Ratownik medyczny musi mieć prawo wykonywania zawodu, a jego dotychczasowe zachowanie daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu ratownika medycznego, w szczególności nie był prawomocnie skazany za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego oraz umyślne przestępstwo skarbowe.

Prawa ratownika…

Projektowana regulacja daje ratownikowi medycznemu prawo dostępu do dokumentacji medycznej oraz do uzyskania od lekarza, felczera, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty lub innego ratownika informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych metodach diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych, zapobiegawczych i dających się przewidzieć następstwach podejmowanych działań, w zakresie niezbędnym do udzielanych przez siebie świadczeń zdrowotnych. Projekt zakłada, że po dokonaniu oceny stanu pacjenta, ratownicy mają prawo niepodejmowania lub odstąpienia od medycznych czynności ratunkowych albo udzielania świadczeń zdrowotnych, jeżeli nie spowoduje to niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Ratownik, pełniący funkcję kierownika zespołu ratownictwa medycznego otrzymuje uprawnienia do ustalania zgonu i jego przyczyny, jeżeli zgon nastąpił w trakcie akcji medycznej zespołu.

…i liczne obowiązki

Zgodnie z projektem ustawy ratownik medyczny ma obowiązek wykonywania zleceń z dokumentacji medycznej, dokumentowania świadczeń zdrowotnych w karcie indywidualnej ratownika medycznego, informowania pacjenta o jego prawach oraz jego stanie zdrowia, zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Jego powinnością jest także zgłaszanie niepożądanych działań produktu leczniczego do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych lub podmiotu odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu. Ponadto, każdy ratownik jest zobligowany do ustawicznego rozwoju zawodowego, realizowanego przez kształcenie podyplomowe i doskonalenie zawodowe, dokumentowane w karcie ustawicznego rozwoju zawodowego. Projekt ustawy zakłada umożliwienie ratownikom medycznym szkolenia specjalizacyjnego w celu uzyskania tytułu specjalisty w danej dziedzinie ochrony zdrowia, w tym m.in. przystąpienie do szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie „chirurgiczna asysta lekarza” pod warunkiem wystawienia przez podmiot leczniczy zaświadczenia potwierdzającego zapotrzebowanie na osoby z tą specjalizacją. Realizację ustawicznego rozwoju zawodowego ułatwi ratownikom prawo do 6 dni urlopu szkoleniowego rocznie, płatnego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Zawód zaufania publicznego

Projekt ustawy zakłada powstanie Krajowej Izby Ratowników Medycznych, która będzie działała na takich samych zasadach jak pozostałe samorządy zawodów medycznych w Polsce i przynależność do niej będzie dla wszystkich ratowników medycznych obowiązkowa. Samorząd będzie reprezentował oraz chronił interesy zawodowe ratowników. Będzie przyznawał prawo wykonywania zawodu oraz uznawał kwalifikacje ratowników medycznych, będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, zamierzających wykonywać zawód ratownika medycznego w Polsce. Nowo powołany samorząd będzie sprawował również pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu ratownika medycznego poprzez stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób wykonujących ten zawód, jak również prowadził postępowania w zakresie odpowiedzialności zawodowej ratowników medycznych za naruszenie zasad etyki zawodowej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu ratownika medycznego.

Projekt przewiduje także utworzenie rejestru ratowników medycznych oraz rejestru osób uprawnionych do wykonywania zawodu ratownika medycznego tymczasowo i okazjonalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzonego w systemie teleinformatycznym. Jego administratorem będzie Krajowa Rada Ratowników Medycznych. Rejestr pozwoli na uzyskanie zarówno informacji bieżącej o liczbie ratowników medycznych, sposobach wykonywania zawodu ratownika, jak również o potrzebach kadrowych w tym zawodzie w poszczególnych rejonach kraju.

Ratownicy: to początek nowej drogi

Związki zawodowe ratowników medycznych od początku prac legislacyjnych nad ustawą o zawodzie ratownika nie kryły, że nie do końca spełnia ona ich oczekiwania. Związkowcy liczyli bowiem, że przy tej okazji zostanie uregulowana sprawa uprawnień ratowników do wcześniejszej emerytury. Również w opinii Polskiego Towarzystwa Ratowników Medycznych procedowana ustawa nie załatwia wszystkich potrzebnych kwestii. Jednak jest fundamentem, który pozwoli na dalszą realizację postulatów środowiska, np. powołania krajowego konsultanta w dziedzinie ratownictwa medycznego wywodzącego się z tej grupy zawodowej. Organizacja podkreśla, że zgoda na kierunkowe studia magisterskie dla ratowników medycznych oraz możliwość wprowadzenia specjalizacji pozwoli na tworzenie ścieżki kariery zawodowej w ratownictwie medycznym, której dotąd brakowało. Umożliwi to ratownikom medycznym poszerzanie swojej wiedzy i nabywanie dodatkowych kompetencji. – Pomimo że zawód ratownika medycznego jest młodym zawodem, zbudował już swoją markę i jest rozpoznawalny. Jednak wymaga on dalszego doregulowania, a jedyną instytucją właściwą do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania zawodu ratownika medycznego jest samorząd – podkreśla PTRM. Organizacja Krajowej Izby Ratowników Medycznych będzie więc – w opinii Towarzystwa – zadaniem niezwykle ważnym, ponieważ od tego, w jaki sposób zostanie ukształtowana, będzie zależało funkcjonowanie i dalszy rozwój tego zawodu.

Ustawa istotna dla systemu PRM

Dr n. med. Małgorzata Popławska, prezes Związku Pracodawców Ratownictwa Medycznego SPZOZ, na co dzień kierująca Krakowskim Pogotowiem Ratunkowym podkreśla, że ustawa ta jest bardzo ważnym dokumentem dla ratownictwa medycznego w Polsce, ponieważ reguluje wykonywanie zawodu przez ratowników medycznych, którzy stanowią obecnie podstawę systemu. Jest istotna zarówno dla pracowników, jak i pracodawców, bo określa tak kluczowe kwestie, jak prawo wykonywania zawodu, ścieżkę doskonalenia zawodowego czy zasady odpowiedzialności zawodowej i sądu. Dzięki wprowadzeniu drugiego stopnia studiów pozwoli też na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i zdobywanie nowych umiejętności, co ma przecież znaczenie również dla pracodawców i pacjentów.

– Pracodawcy cały czas natomiast zwracają uwagę na konieczność doprecyzowania kwestii finansowania urlopu szkoleniowego. Z punktu widzenia pracownika ma on być finansowany na tych samych zasadach, jak urlop wypoczynkowy, ale pracodawcom nie wskazano źródła środków. Praca w pogotowiu ratunkowym oparta jest wyłącznie na systemie dyżurowym, co oznacza konieczność zatrudnienia osoby na zastępstwo w każdym przypadku nieobecności pracownika, niezależnie od jej przyczyny. Koszty urlopu pracownika oraz pracy osoby go zastępującej są więc spore – podkreśla prezes Popławska.