Dziękujemy, Profesorze!

Martyna Tomczyk

Prof. dr hab. n. med., doktor honoris causa Światowej Akademii Medycyny Jacek Łuczak, współtwórca opieki paliatywnej w Polsce, „Lekarz z sercem”, „Ecce homo” i „Amicus Hominis and Veritatis”, zmarł 22 października 2019 w Poznaniu.

„Chorych trzeba kochać” – powtarzał nieustannie. „To oni są bohaterami i naszymi najlepszymi nauczycielami” – dodawał. Pomimo licznych oporów społecznych i niezliczonych przeszkód starał się otulić „płaszczem” wszechstronnej opieki – także tej próbującej koić ból psychiczny i duchowy – tych wszystkich, dla których medycyna nastawiona na wyleczenie okazała się nieskuteczna i o nich zapominała. Opieka nad ciężko chorymi i umierającymi, w tym walka o poszanowanie ich godności oraz traktowanie z należnym szacunkiem, były dla Profesora czymś więcej niż wykonywaniem zawodu lekarza. To było powołanie, misja i przede wszystkim, jak skromnie twierdził, wielki zaszczyt i wyróżnienie. Kilka tygodni przed śmiercią – 14 września 2019 r., podczas Konferencji 30-lecia Polskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej w Poznaniu został odznaczony przez minister Jadwigę Emilewicz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi na rzecz rozwoju opieki paliatywnej w naszym kraju.

Trudno wymienić wszystkie zasługi prof. Łuczaka, gdyż każda z nich jest równie ważna i nierozłącznie wpisuje się w całokształt jego działań na rzecz osób u kresu życia. Z pewnością należy wspomnieć o założeniu pierwszych w publicznym systemie opieki paliatywnej jednostek opieki paliatywnej – najpierw Poradni Walki z Bólem z Zespołem Wyjazdowym (1987), później stacjonarnego Oddziału Opieki Paliatywnej w Poznaniu (1990) i w końcu jednostki na poziomie akademickim – Kliniki Opieki Paliatywnej, Anestezjologii i Intensywnej Terapii Onkologicznej przy Katedrze Onkologii Akademii Medycznej w Poznaniu (1991), która 11 lat później została przekształcona w Katedrę i Klinikę Medycyny Paliatywnej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Była to pierwsza tego typu jednostka nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Co więcej, prof. Łuczak opracował także i wdrożył pierwszy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie program nauczania opieki paliatywnej na Wydziale Lekarskim i Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Poznaniu. A to z kolei przyczyniło się do utworzenia specjalizacji lekarskiej oraz pielęgniarskiej w tym zakresie.

Trzeba też wyraźnie podkreślić, że działalność pana Profesora nie ograniczała się tylko do Poznania. Wprost przeciwnie – wspólnie z Ministerstwem Zdrowia organizował opieką paliatywną na terenie całego kraju, m.in. poprzez opracowanie autorskiego programu rozwoju i standardów opieki paliatywnej. Pomimo tych i jeszcze wielu innych zasług dla rozwoju opieki i medycyny paliatywnej, które – co nieustannie podkreślał, nie byłyby możliwe, gdyby nie zaangażowanie całego wspaniałego zespołu pracującego z Profesorem – najważniejsze było dla niego codzienne towarzyszenie cierpiącym i umierającym chorym oraz ich bliskim.

Nie nosił białego fartucha, nie śpieszył się, nie oceniał. Odnosił się do wszystkich zawsze z wielką uwagę, serdecznością i ciepłem oraz niebywałą troską. Słuchał, rozmawiał, milczał, tulił. Nierzadko całował w rękę lub w czoło. Był. Pacjenci i ich rodziny uwielbiali go za to, niektórzy nazywali go nawet aniołem. Podkreślał ważność starannego poznania nie tylko historii choroby, ale przede wszystkim historii cierpienia, wskazując przy tym na jej wielowymiarowy i indywidualny charakter.

Pomimo cierpienia związanego z własną chorobą oraz chorobą ukochanego syna Michała, aktywnie pracował do samego końca, troszcząc się o los innych. Miał też jeszcze wiele ważnych planów związanych z rozwojem opieki paliatywnej w Polsce. Jednak, jak pisała Wisława Szymborska, „nie ma takiego życia, które by choć przez chwilę nie było nieśmiertelne [i] śmierć zawsze o tę chwilę przybywa spóźniona”.

Wywiad rzeka z prof. Jackiem Łuczakiem ukaże się w postaci książki pod koniec 2019 r. – na 85. urodziny Profesora – nakładem Wydawnictwa Poznańskiego.