Spis treściSZ nr 42–50/2013
z 13 czerwca 2013 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2013
KLINIKA
Wazektomia – wątpliwości medyczne, etyczne i prawne
Halina Pilonis
Na pytanie, czy wazektomia jest w naszym kraju legalna, trudno uzyskać jednoznaczną odpowiedź. padają sprzeczne opinie i wciąż nie wiadomo, czy jest to tylko problem prawny czy też światopoglądowy? Nikt nie odpowiedział jeszcze na pytanie, czy zdolność płodzenia jest dobrem indywidualnym czy społecznym. Dobrowolna obustronna wazektomia prowadzi do niepłodności. A to jest trwały uszczerbek na zdrowiu. Co do zasady lekarz nawet na prośbę pacjenta nie może mu robić krzywdy. Istnieją wprawdzie procedury przywrócenia drożności nasieniowodów, ale nie gwarantują one płodności. (...)
Postęp w leczeniu HER2-dodatniego raka piersi
Tomasz Kobosz
Europejska Agencja Leków (EMA) zarejestrowała niedawno nowe przeciwciało monoklonalne – pertuzumab (PERJETA) – do stosowania w skojarzeniu z lekiem Herceptin (trastuzumab) i docetakselem dla chorych na zaawansowanego HER2-dodatniego raka piersi. Pertuzumab uzupełnia działanie trastuzumabu, ponieważ przeciwciała te łączą się z różnymi częściami receptora HER2. Zgodnie z decyzją EMA pertuzumab może być dołączany do obecnie stosowanej terapii standardowej (trastuzumab + docetaksel) w leczeniu dorosłych chorych na HER2-dodatniego raka piersi w stadium uogólnionym (mBC) lub z miejscowym nawrotem i nieoperacyjnym rakiem piersi, którzy nie byli wcześniej poddani chemioterapii ani leczeniu anty-HER2 z powodu choroby uogólnionej. (...)
NAUKA
Tomasz Kobosz
Rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, jak wiele zawdzięczamy bakteriom. Właściwie to zawdzięczamy im wszystko – z samym naszym istnieniem włącznie. Przez pierwsze 2–3 miliardy lat istnienia na Ziemi życia jedynymi jego formami były bakterie. Gwałtowny rozwój jednej z ich grup – cyjanobakterii – spowodował pojawienie się w atmosferze tlenu (który wydzielały jako produkt uboczny rozkładu cząsteczek wody), zmniejszenie ilości dwutlenku węgla oraz wzrost stężenia azotu, który był uwalniany przez bakterie z wszechobecnego wówczas amoniaku. Musiały upłynąć niemal 2 miliardy lat (czyli ok. 40 proc. historii Ziemi), zanim – dzięki niestrudzonym cyjanobakteriom – stężenie tlenu w atmosferze osiągnęło poziom zbliżony do obecnego. Dopiero wtedy mogły zacząć powstawać bardziej zaawansowane formy życia. (...)
FELIETONY
KORUPCJA
Andrzej Sośnierz
Szepczą ludzie to i owo. Od tych szeptów głowa pęka. Bo przecież to chyba niemożliwe. Szepczą, że podobno stawka za renegocjowanie kontraktu to co najmniej 5 proc. wartości renegocjacji. Niektórzy szepczą, że nawet sami dawali. Szepczą, bo jeśli powiedzą głośno, to stracą kontrakt i jeszcze będą za to odpowiadać. Niektórzy mówią, że takich kandydatów do renegocjacji to się nawet specjalnie hoduje. Rokrocznie wykonują więcej świadczeń aniżeli wielkość otrzymanego kontraktu, mimo że dość łatwo można oszacować ich przewidywane wykonanie w następnym roku. No ale przecież jeśli szpital lub przychodnia dostałyby kontrakt taki jak przewidywane wykonanie, to w następnym roku już nie zwróciłyby się o renegocjację i już nie byłoby powodu do pięciu procent. (...)
Nowa twarz - nowe problemy
Marek Nowicki
Kiedy jednak widzę, w jaki sposób relacjonowana była ta historyczna operacja w innych mediach, budzą się we mnie sprzeczne uczucia. W dzień po konferencji prasowej, na której chirurdzy poinformowali o zabiegu, otwieram Gazetę Wyborczą i widzę na 3 stronie kolorowe zdjęcie leżącej na serwecie części twarzy… Nie wierzę własnym oczom. Przyglądam się, czytam podpisy, czytam cały tekst. Gazeta Wyborcza postanowiła pokazać swoim czytelnikom obciętą twarz pacjenta – ten kawałek twarzy, który poszkodowanemu wyrwała maszyna do cięcia kamienia i którego nie udało się replantować we Wrocławiu. Jaki jest cel pokazania czegoś takiego? I to w Gazecie Wyborczej? Trzymając się tej konwencji, równie dobrze można byłoby codziennie pokazywać oberwane ręce i nogi, których nie udało się przyszyć innym pacjentom. (...)
(R)ewolucja w pigułce
Maciej Gajewski
Już jakoś tak jest, że kiedy przedmiotem dyskusji staje się budżet przeznaczany na refundację leków, niemal instynktownie myślimy o potrzebie jego ograniczania. W toczących się programach pomocowych dla państw UE, które popadły w poważne tarapaty budżetowe (Grecja, Portugalia), w ramach oszczędności w sferze zdrowotnej cięto przede wszystkim budżety lekowe. Branża farmaceutyczna w Europie straciła wielomiliardowe przychody z powodu koncesji cenowych, do których została zmuszona w wielu krajach. Często mówi się o tym, że wydatki publiczne na refundację leków to worek bez dna. Ale czy na pewno? (...)
Zdarzenie niepożądane
Marek Balicki
W ostatnich miesiącach media wielokrotnie relacjonowały historie pacjentów, którzy stali się ofiarą błędów medycznych. W niektórych z opisywanych przypadków błędy te doprowadziły do najcięższej postaci zdarzenia niepożądanego, jakim jest zgon pacjenta. Poruszenie opinii publicznej, jak również kierowane pod adresem władz oczekiwanie na podjęcie działań, jest w takich sytuacjach zrozumiałe. Na reakcję ministra zdrowia nie trzeba było długo czekać, chociaż dla wielu racjonalnie podchodzących do problematyki błędów medycznych była ona pewnym zaskoczeniem. (...)
SZCZYT ZDROWIE
Pieniądze to nie wszystko
Dlaczego zdrowie nie jest priorytetem politycznym i co zrobić, aby skuteczniej zarządzać polskim systemem ochrony zdrowia. Czy pierwszy zorganizowany przez Fundację Instytut Studiów Wschodnich, Pracodawców RP i Instytut Ochrony Zdrowia Szczyt Zdrowie może stać się nową płaszczyzną dialogu, który da początek zmianom i czy jest o czym rozmawiać? Na pytania Iwony Schymalli i Mariusza Gujskiego odpowiada Jacek Żakowski. (...)
AKTUALNOŚCI
Odwaga jest dziś w cenie
Mariusz Gujski
W ostatnich dniach pojawiły się doniesienia mówiące, że Ministerstwo Zdrowia zamierza ograniczyć koszyk świadczeń gwarantowanych. Zapytany o komentarz w tej sprawie sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Sławomir Naumann powiedział: „Nie można okłamywać ludzi i mówić im, że w ochronie zdrowia wszystko jest bezpłatne, bo to nie prawda. Dzisiaj w Polsce 2 mln ludzi korzysta z abonamentów medycznych. Oni sami lub firmy, w których pracują, opłacają składkę, żeby korzystać z dodatkowych usług poza NFZ. To jest dobrowolne ubezpieczenie, które już funkcjonuje. Kilkaset tysięcy osób ma już wykupione polisy zdrowotne. Zamykanie na to oczu i mówienie, że tego nie ma, jest nie tylko nieuczciwie, ale świadczy także o złej woli.” (...)
ROZMOWA
Rewolucji nie będzie
Pieniędzy nigdy nie jest za dużo. Patrząc z perspektywy ostatnich lat, widzę jednak, że znaczny wzrost finansowania nie przełożył się na satysfakcję pacjentów i ciągle mówimy o braku dostępności lekarzy. Tak więc istnieje potrzeba weryfikacji systemu. Uważam, że podstawą całej reformy w ochronie zdrowia był lekarz rodzinny. Po kilku latach od reformy widać, ze to główne założenie nie sprawdza się tak samo dobrze w całej Polsce. Czy nadal podstawą sytemu ma być lekarz rodzinny? Jeśli tak, to w jaki sposób zachęcić lekarzy do kształcenia się w tym kierunku? Co dalej z finansowaniem placówek podstawowej opieki zdrowotnej, w jaki sposób egzekwować skuteczność leczenia przez lekarzy rodzinnych? Musimy zadbać o sprawne działanie tego systemu. Nie koncentrować się na łataniu dziur, ale zastanowić się, co dalej z całym systemem? Bo jest on w niebezpieczeństwie - mówi wiceprzewodnicząca Sejmowej Komisji Zdrowia Beata Małecka-Libera. (...)
SYSTEM OCHRONY ZDROWIA
Czy Polska kocha swoje dzieci?
Małgorzata Solecka
Ryzyko zgonu dziecka do lat 15 jest w Polsce wyższe o 40 proc. niż jego rówieśnika z Europy Zachodniej. To skutek pochopnej rezygnacji z solidnej opieki pediatrycznej. Dopiero czarna seria zgonów dzieci, które nie doczekały się fachowej pomocy spowodowała trzęsienie ziemi, po którym pediatrzy mają wrócić do gry. MZ kończy prace nad nowelizacją ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Nowelizacja ma przywrócić pediatrów do podstawowej opieki zdrowotnej. A jeszcze kilka miesięcy temu zakładano, że od 2017 roku pediatrzy w ogóle znikną z przychodni poz. Miejsce pediatrów, według urzędników Funduszu, miało być w szpitalach. (...)
Zawracamy
W jakim kierunku zmierza polska pediatria? – pyta Małgorzata Solecka. – W lepszym. W dobrym, można powiedzieć już w tej chwili – odpowiada prof. Alicja Chybicka, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. – Ministerstwo Zdrowia zaczęło realizować to, o co środowisko pediatrów upominało się przez ostatnich kilka lat. Wiele osób uważało, że nasze apele to takie próby zawracania Wisły kijem. No i udało się, zawracamy! Najważniejszą zmianą jest oczywiście powrót pediatrów do podstawowej opieki zdrowotnej. Ta zmiana ma znaczenie fundamentalne, bo dostępność do lekarzy pediatrów pogarszała się w ostatnich latach nie tylko dlatego, że nie mogli oni kontraktować swoich usług bezpośrednio z Narodowym Funduszem Zdrowia. Coraz mniej młodych lekarzy decydowało się na specjalizację z pediatrii. Ale to się zmienia. (...)
35 oktanów – czyli to nie jest kraj dla chorych ludzi
Maciej Biardzki
Pieniądze są dla systemu jak benzyna. Ani Robert Kubica, ani Tomasz Gollob nie odnieśliby żadnego sukcesu, gdyby nalano im do baku 35-oktanową benzynę. Dlaczego więc rząd, media i opinia publiczna oczekują od lekarzy jak najlepszej opieki zdrowotnej, nie zapewniając jednocześnie odpowiedniego finansowania systemu? Bez pieniędzy nie sposób zapewnić utrzymania społeczeństwa w zdrowiu, a także leczenia pacjentów w razie potrzeby. Zamiast tego tworzymy w Polsce kraj dla młodych, zdrowych i bogatych, obciążając kosztami utrzymania starych, chorych i niezaradnych. (...)
ALKOHOLIZM
Uzależnienie od alkoholu to choroba mózgu
Kiedy lekarz powinien podejrzewać u swojego pacjenta problem z nadmiernym spożyciem alkoholu? Czy uzależnienie od alkoholu należy traktować jako chorobę
mózgu? Jakie mechanizmy biologiczne sprawiają, że większość z nas jest w stanie kontrolować ilość spożywanego alkoholu, podczas gdy niektórzy całkowicie zatracają tę umiejętność? Jakie strategie leczenia są obecnie stosowane w terapii uzależnień od alkoholu? Z prof. Marcinem Wojnarem z Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz University of Michigan Addiction Research Center w Ann Arbor – rozmawia Mariusz Kielar. (...)
Problem alkoholowy w ujęciu systemowym
Bolesław Samoliński
Problem ryzykownych i niewłaściwych zwyczajów spożywania alkoholu w Polsce winien być troską powszechną. Wpływa on bowiem na społeczne i rodzinne relacje, poziom kultury indywidualnej i grupowej, w końcu prowadzi do wielu patologii skutkujących upośledzeniem zdrowia fizycznego i psychicznego nie tylko osób nadużywających alkoholu. Skutki społeczne, polityczne, a przede wszystkim zdrowotne mają swój negatywny wymiar finansowy, zarówno dla indywidualnego obywatela, otoczenia, jak i finansów publicznych. Dlatego systemowe rozwiązania, oparte na nowych projektach legislacyjnych oraz zmasowanej kampanii edukacyjnej, są nadal w Polsce niezbędne. (...)
Ekonomiczne skutki picia i uzależnienia od alkoholu w Polsce
Ewelina Nojszewska, Jakub Gierczyński, Jerzy Gryglewicz, Maciej Bogucki
W rachunku zysków i strat polskie społeczeństwo ponosi ponad dwukrotnie wyższe koszty z tytułu picia i uzależnienia od alkoholu w porównaniu z dochodami ze sprzedaży wyrobów alkoholowych. Pokazuje to wykres poniżej. Roczne dochody państwa polskiego z tytułu podatków od sprzedaży wyrobów alkoholowych wyniosły około 16–18 miliardów złotych w 2011 roku, w tym wpływy z akcyzy osiągnęły 10,3 miliarda złotych, dochody z zezwoleń na sprzedaż wyrobów alkoholowych 0,72 miliarda złotych, a przychody z VAT estymowane były na około 5–7 miliardów złotych. Roczne całkowite koszty picia i uzależnienia od alkoholu z perspektywy społecznej w Polsce mogły wynieść od 40 do 45 mld złotych w 2011 roku. Estymacja według 1 proc. PKB wyniosła około 15 miliardów złotych, natomiast według 3 proc. PKB około 45 miliardów złotych. (...)
Terapia pod wpływem
Mariusz Kielar
Picie szkodliwe i uzależnienie od alkoholu cechuje się największą luką terapeutyczną wśród wszystkich zaburzeń psychicznych – mniej niż 10 proc. osób pijących szkodliwie lub uzależnionych otrzymuje leczenie. Niestety, programy terapeutyczne, których wyłącznym celem leczenia jest całkowita abstynencja, są w większości nieskuteczne i nieatrakcyjne dla większości pacjentów. Nie są oni zainteresowani zaprzestaniem picia do końca życia – średnio ponad 70 proc. z nich doświadcza nawrotu uzależnienia w ciągu 12 miesięcy od zainicjowania abstynencji. Skoro zatem uzyskanie całkowitej abstynencji nie powinno być jedynym kierunkiem podejmowanego leczenia, jak w takim razie skutecznie niwelować straty zdrowotne i społeczno-ekonomiczne związane z uzależnieniem od alkoholu? (...)
REPORTAŻ
Prorok ucieka z Mekki
Przemysław Guła
Pierwsze zetknięcie ze szpitalem afgańskim może wywołać wrażenia zupełnie
odmienne od nawet tych najgorszych naszych doświadczeń z rodzimą służbą zdrowia. Teoretycznie obywatele Republiki mają bezpłatny dostęp do placówek ochrony zdrowia. W praktyce mamy jednak dwie istotne bariery. Po pierwsze, problem odległości i transportu (w przypadku prowincji Ghazni mówimy o odległości nawet ponad 100 km do najbliższego szpitala). W Afganistanie nie ma struktury analogicznej do pogotowia ratunkowego, pozostaje więc transport własny z kalat w hindukuskich dolinach do „highway”, a następnie żmudna podróż drogą podziurawioną wybuchami. Drugą barierą jest, niestety, korupcja. Stawki przyjmowane za leczenie szpitalne niejednokrotnie pozwalałyby na leczenie komercyjne w szpitalach europejskich. Stąd też dość częste zjawisko ucieczki pacjentów do sąsiedniego Pakistanu, postrzeganego tu jako kraj o wyższym poziomie rozwoju medycyny. (...)
INFORMATYZACJA
Jak wybrać najlepszy system informatyczny
Krzysztof Nyczaj
Od 1 sierpnia 2014 r. wchodzi w życie obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. Zmienia to zasadniczo optykę spojrzenia na funkcjonalność systemów informatycznych, która powinna ogniskować się wokół procesu leczenia pacjenta i wspomagać ten proces. Problemem może być jednak oferta producentów oprogramowania. Obecnie ich systemy bazują na własnych modelach, które niekoniecznie oddają poprawnie procesy zachodzące w placówkach medycznych. Systemy te dopracowywano w czasie różnych wdrożeń, jednak w większości przypadków nie uzyskały do dziś optymalnego kształtu. Z kolei systemy produkowane za granicą, mimo że bardziej rozbudowane, zostały stworzone na podstawie modeli opisujących placówki medyczne istotnie różniące się od polskich i wskutek tego nie mogą bezpośrednio funkcjonować na polskim rynku. (...)
Z ŻYCIA
Eskulap na tablecie
Krzysztof Boczek
Zachwyt nad tabletami nie oznacza, że amerykańscy lekarze porzucili swoje komputery stacjonarne, laptopy czy smartfony. Przeciwnie – nadal z nich często korzystają – ¾ medyków w USA ciągle używa stacjonarnych jednostek. Tablety zajmują im tylko ⅓ ogółu czasu spędzanego z komputerami w pracy. Ale one znalazły swoją niezwykle istotną niszę zadaniową. W tabletach lekarze przeglądają informacje, które są zbyt obszerne dla ekranów smarfonów, i zbyt pilne, by czekać na korzystanie z komputera stacjonarnego czy laptopa. Tablety są mniejsze niż laptopy, dłużej działają im baterie i relatywnie szybko można na nich odpisywać na maile, sprawdzać informacje oraz planować zadania. I do tego służą lekarzom pomiędzy wizytami pacjentów. (...)
STYL ŻYCIA
Halina Pilonis
Kardiolodzy podkreślają, że aktywność fizyczna jest dla układu sercowo-naczyniowego zbawienna. Jednak nie są entuzjastami maratonów, bo to zbyt duży wysiłek dla serca, zwłaszcza, że wiele osób bierze w nich udział bez odpowiedniego przygotowania. Również ortopedzi zalecają ostrożność. Tymczasem rosnąca popularność maratonów i chęć zmiany stylu życia stawiają przed medycyną nowe wyzwania. Pacjent, który decyduje się na sport, coraz częściej chce robić rzeczy ekstremalne bez względu na wiek i kondycję. Czy lekarze są na to przygotowani? (...)
SZPITAL
Neonatologia w szpitalu na Karowej
Rozwój neonatologii w Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej przy ul. Karowej w Warszawie odzwierciedla postęp neonatologii w Polsce i na świecie. W latach 80. neonatologia stawiała w Polsce pierwsze kroki, wskaźnik umieralności noworodków plasował nas na jednym z ostatnich miejsc w Europie. By podnieść poziom opieki perinatologicznej i obniżyć ten wskaźnik, w 1988 r. powołano specjalizację z neonatologii i wdrożono trójstopniowy poziom opieki nad matką i noworodkiem. Bez umiejętności i specjalistycznej aparatury nie było możliwości ratowania wcześniaków – także w szpitalu na Karowej. (...)
Szpital św. Elżbiety
Reaktywacja
Budynek dawnego szpitala Sióstr Elżbietanek został wzniesiony w latach 1929–1931 staraniem Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety jako szpital pod wezwaniem św. Antoniego. W maju tego roku odbyła się w Warszawie uroczystość oficjalnego ponownego otwarcia szpitala, tym razem pod wezwaniem św. Elżbiety. W ramach otwarcia nowej placówki ochrony zdrowia odbyło się zwiedzanie obiektu pod okiem kadry medycznej oraz panel dyskusyjny przybliżający gościom historię szpitala, jego strukturę i innowacyjne technologie, które będą w nim dostępne. Szpital św. Elżbiety jest pierwszym ośrodkiem w Polsce dysponującym urządzeniem NanoKnife. (...)
KLINIKA
Światowe kontrowersje w okulistyce
Mariusz Kielar
Zespół trakcji szklistkowo-siatkówkowej (VRTS) został po raz pierwszy opisany w 1967 roku jako częściowe, obwodowe odłączenie ciała szklistego z zachowanym tylnym jego przyleganiem do plamki żółtej. Jak się uważa, dotyczy obecnie 250–300 tys. osób w samej tylko Europie. Schorzenie to jest obserwowane najczęściej w przypadku niecałkowitego odłączenia tylnego ciała szklistego oraz proliferacji witreoretinalnych w przebiegu m.in. retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej, po masywnych odwarstwieniach siatkówki, urazach oraz stanach zapalnych oka. Objawia się przeważnie obniżoną ostrością wzroku, metamorfopsjami (czyli zaburzeniami postrzegania wzrokowego przedmiotu lub osób ograniczonymi zazwyczaj do jednego ich aspektu, z zachowaną zdolnością do ich rozpoznawania), niekiedy występowaniem podwójnego widzenia. (...)